Jak przekonać prawie każdego? Tajniki skutecznej nauki i perswazji

Zajmujesz się nauczaniem innych? Samo opanowanie sztuczek nie czyni z kogoś efektywnego nauczyciela. Kluczem do prawdziwej skuteczności w nauczaniu jest zrozumienie jak ludzie się uczą i przyswajają informacje.

Dr Jared Cooney Horvath jest ekspertem w dziedzinie neurobiologii edukacyjnej. Prowadzi badania i wykłada m.in. na Uniwersytecie Harvarda. W swojej książce Jak przekonać (prawie) każdego? w oparciu o wyniki badań naukowych na temat mózgu i zachować człowieka opisuje 12 podstawowych koncepcji dotyczących tego, jak ludzie myślą, uczą się i zapa­miętują. Z ich pomocą wszystkie informacje, które chcesz przekazać innym ludziom, zostaną dobrze zapamiętane i wywrą na nich odpo­wiedni wpływ – bez względu na sytuację lub otoczenie.

Jeśli jesteś zmęczony niekończącym się powtarzaniem tego samego współpracownikom i klientom; jeżeli frustruje Cię brak postępów u uczniów lub sportowców, których trenujesz; albo jeśli tracisz zapał do tworzenia prezentacji, obserwując, jak szybko publiczność o nich zapomina – to czas, by odkryć, jak skutecznie przekonywać innych za pomocą słowa!

Jak przekonać prawie każdego? Tajniki skutecznej nauki i perswazji

#01 Tekst i mowa

Nie da się jednocześnie czytać słów i słuchać czyjejś wypowiedzi.

• Ciche czytanie wcale nie jest takie ciche
• Wąskie gardło w postaci ośrodków Broki i Wernickego powoduje, że w danym momencie człowiek jest w stanie zrozumieć tylko jeden strumień informacji werbalnych.
• Szybkie przeskakiwanie między czytaniem a słuchaniem ustnej wypowiedzi utrudnia zapamiętanie obu strumieni informacji.

Co warto robić?

1. Nie zamieszczaj tekstu na slajdach (dłuższego niż kilka słów).

• Słowa kluczowe są dozwolone (maksymalnie sześć).
• Jeśli tekst mówiony jest taki sam jak pisany… to wciąż mamy ten sam problem.

2. Nie rozdawaj dodatkowych materiałów zawierających tekst (maksymalnie możesz zamieścić na nich tylko kilka słów).

3. Wysłuchaj prezentacji,

• Płytkie notatki mogą utrudnić naukę.
• Głębokie notatki mogą poprawić zapamiętywanie.
• Na komputerach robimy płytkie notatki.
• Ręcznie piszemy głębokie notatki.

4. Nie ma żadnej różnicy między tekstem komputerowym a mową.

#02 Obrazy i mowa

Kiedy słuchamy wypowiedzi ustnej, patrzenie na obrazy może wspomóc uczenie się i poprawić zapamiętywanie.

• Bodźce wzrokowe i słuchowe są przetwarzane osobno i tworzą ekologiczną kombinację: całość jest większa niż suma jej części.
• Wzrok i słuch łączą swoje siły, aby ułatwić zinterpretowanie i zrozumienie tekstu.
• Obrazy wspomagają celowość i specyficzność, które trudno osiągnąć wyłącznie za pomocą tekstu mówionego.

Co warto robić?

1. Na slajdach pokazuj (przede wszystkim) obrazy.

• Jeden obraz na slajdzie wystarczy.
• Obrazy związane z tematem mogą wspomóc przyswajanie informacji,* obrazy niezwiązane z tematem mogą zwiększyć zainteresowanie nim.
• Wykresy i tabele to coś innego niż zwykłe obrazy!

2. W rozdawanych materiałach zamieszczaj (głównie) obrazy.
3. Używaj obrazów do wzmacniania cyfrowej narracji/tekstu.
4. Uważaj na efekt Attenborougha. Zaangażowanie to nie to samo, co przyswajanie wiedzy.

#03 Przestrzeń

Przewidywalne układy przestrzenne zwalniają zasoby umysł0we, wspomagając uczenie się i zapamiętywanie.

• W hipokampie, naszej bramie do pamięci, osadzone są komórki miejsca.
• Komórki miejsca uzupełniają każde nowo zbudowane wspomnienie o informacje dotyczące układu przestrzennego.
• Układ przestrzenny może służyć jako wskazówka, która pomaga przypomnieć sobie zapamiętane informacje.
• Układ przestrzenny może też być wykorzystywany do przewidywania przyszłości (z tego powodu przewidywalność 1 zwalnia nasze zasoby uwagi i wymaga od nas mniejszego i wysiłku).

Co warto robić?

1. Zadbaj o spójne formatowanie wszystkich slajdów.

• Zakłócaj spójność, żeby wymusić skupienie uwagi.
• Wyróżniaj istotne informacje lub cechy, żeby skierować uwagę odbiorców na to, co najważniejsze.
• Sygnalizowanie jest szczególnie przydatne w przypadku wykresów i tabel.

2. Zadbaj o spójne formatowanie rozdawanych materiałów i dokumentów.

• W przypadku dłuższych tekstów druk jest lepszy niż materiały cyfrowe.

3. Używaj spójnego formatowania na stronach internetowych i w aplikacjach.
4. Podczas wideolekcji pamiętaj o perspektywie.
5. Unikaj przewidywalności przestrzennej, jeśli obawiasz się braku skupienia.

#04 Kontekst

To, gdzie się przygotowujesz i jak się czujesz podczas  przygotowań, ma kluczowy wpływ na to, czego się nauczysz.

• Otoczenie zewnętrzne (fizyczne i sensoryczne) jest elementem wszystkich nowych wspomnień (zależność od kontekstu).
• Otoczenie wewnętrzne (substancje chemiczne i emocje) jest elementem wszystkich nowych wspomnień (zależność od stanu).
• Pamięć epizodyczna jest powiązana z konkretnym czasem i miejscem.
• Pamięć semantyczna jest kształtowana poprzez połączenie podobieństw z wybranej pamięci epizodycznej.

Co warto robić?

1. W przypadku jednorazowych wydarzeń dopasuj kontekst przygotowań do kontekstu danego występu.
2. W przypadku różnych wydarzeń przygotowuj się w odmiennych kontekstach.

• Zazwyczaj „nauczenie się” nowej koncepcji (czyli zbudowanie wspomnienia semantycznego) następuje po trzykrotnej styczności z tą koncepcją.
• Wspomnienia semantyczne nie zastępują wspomnień epizodycznych.

3. Wykorzystuj zmysły, żeby skuteczniej przywoływać wspomnienia.

• Muzyka jako szum może pomóc w skupieniu uwagi i szybszej nauce.
• Muzyka jako sygnał może rozpraszać i utrudniać naukę.
• Muzyka klasyczna nie poprawia pamięci ani nie zwiększa inteligencji – przykro mi.

4. Wykorzystuj kontekst do wspomagania rozpoznawania.
5. Podczas przygotowań pamiętaj o skutkach zależności od stanu.

#05 Wielozadaniowość

Ludzie nie potrafią robić kilku rzeczy naraz. Wielozadaniowość utrudnia uczenie się i zapamiętywanie nowych informacji.

•  Jesteśmy w stanie przestrzegać tylko jednego zbioru reguł w danym czasie. Reguły te określają, jakie informacje zostaną przepuszczone przez nasz filtr uwagi.
•  Zasadniczo to my decydujemy który zbiór reguł jest aktywny w danym momencie, ale dowolna niebezpieczna lub niespodziewana sytuacja może automatycznie aktywować inny zbiór reguł.
• Z Nie robimy kilku rzeczy naraz, lecz szybko przeskakujemy między zadaniami. A to zabiera nam czas, zmniejsza dokładność i popycha pamięć do „podświadomych” sieci.
• Z Chociaż niektórzy potrafią przełączać zadania szybciej niż inni, nikt nie jest w stanie robić wielu rzeczy naraz.

Co warto robić?

1. Nie zachęcaj do robienia kilku rzeczy naraz.

•  Z Ludzie mogą wykonywać jednocześnie dwa zadania, pod warunkiem, że jedno z nich jest nawykowe i automatyczne.
• Kobiety nie są lepszymi wielozadaniowcami niż mężczyźni.
•  Zidentyfikowanie zagrożenia prowadzi do nagłego wymazania pamięci.

2. Dziel złożone zadania na kilka mniejszych.
3. Używaj technologia tylko wtedy, gdy jest to konieczne.

•  Oglądanie telęwizji, przeglądanie Internetu albo pisanie wiadomości podczas nauki może utrudnić nam przyswajanie i zapamiętywanie nowych informacji.

4. Skup się na jednej wiadomości naraz.
5. Unikaj nierozwiązanych problemów i przedwczesnych pytań.

#06 Przeplatanie

Przeplatanie podczas treningu może wspomóc przenoszenie umiejętności i przełożyć się na poprawę wyników.

• Przed wykonaniem danej czynności należy przywołać i pogrupować umiejętności składowe.
• Z czasem dzięki praktyce umiejętności składowe mogą się ze sobą połączyć, tworząc porcje.
• Przeplatanie to technika, która polega na mieszaniu i łączeniu porcji po to, aby przypadkowo się nie scaliły i były bardziej dostępne w przyszłości.

Co warto robić?

1. Najpierw się naucz, a potem przeplataj.

• Przeplatanie jest najskuteczniejsze wtedy, gdy jest wprowadzane powoli i rozbudowywane z czasem.

2. Organizuj próby generalne i śledź postępy.
3. Przeplataj tylko w przypadku występów, które mają nieprzewidywalny charakter.

• Przeplataj dowolne porcje, żeby poprawić zdolność przywoływania i stosowania określonych umiejętności.
• Przeplataj tylko podobne porcje, żeby ułatwić przenoszenie umiejętności.

4. W ramach danej czynności skup się na świadomej praktyce; przeplatanie stosuj między umiejętnościami.

• Treningi umysłowe nie poprawiają pamięci ani nie zwiększają inteligencji. Po prostu pomagają osiągnąć większą wprawę w porcjowaniu treningów umysłowych.

5. Rozbicie porcji wymaga czasu i wysiłku.

#07 Błąd

Akceptowanie błędów może wspomagać uczenie się, zapamiętywanie i przewidywanie.

• Nasz mózg tworzy modele mentalne i wykorzystuje je do przewidywania, dzięki któremu lepiej rozumiemy, jak działa świat.
• Alarm błędu sygnalizuje rozbieżność między modelem mentalnym a rzeczywistością.
• Możemy albo zaakceptować błędy (i wyciągnąć z nich naukę), albo ich unikać (i je ignorować).
• Proces analizy błędu obejmuje świadomość, kategoryzację, poprawę i autonomię.

Co warto robić?

1. Pielęgnuj kulturę błędów.

• Stare modele mentalne nie są usuwane, lecz uzupełniane.

2. Wykorzystuj błędne postrzeganie, żeby przyspieszyć naukę.

• Hiperpoprawność sprawia, że ludzie chętniej naprawiają błędy, jeśli wcześniej byli przekonani ó swojej racji.

3. Stwórz kategorie błędów dla swojej dziedziny
4. Opinie zwrotne to droga na skróty do alarmu błędu.

• Podobnie jak GPS, skuteczna opinia musi pomóc drugiej osobie zrozumieć, gdzie się znajduje, dokąd zmierza i jaki jest jej następny krok.
• Pochwały mogą zwiększyć pewność siebie i motywację.

5. Celowo ćwicz analizę błędów.

#08 Przypomnienie

Przypominanie sprawia, że wspomnienia stają się silniejsze, trwalsze i bardziej dostępne.

• Im częściej przywołujesz jakieś wspomnienie, tym lepiej je pamiętasz.
• Wspomnienia można przywoływać na trzy sposoby: powtarzanie materiału, rozpoznawanie i przypominanie.
• Powtarzanie materiału buduje płytkie wspomnienia. Rozpoznawanie pozwala budować przyzwoite (lecz ulotne) wspomnienia. Przypominanie prowadzi do budowania silnych wspomnień.
• Proces przypominania jest wspomagany przez sieci skojarzeń, czyli połączenia między powiązanymi zagadnieniami lub koncepcjami.

Co warto robić?

1. Podczas nauki wykorzystuj przywoływanie wspomnień (a zwłaszcza przypominanie).

• Naprowadzane przypominanie pomaga budować sieci skojarzeń, natomiast swobodne przypominanie pomaga wzmocnić skojarzenia.

2. Egzaminy otwartej książki nie budują trwałych wspomnień.

• Technologia nie zabija pamięci, lecz po prostu zmienia to, co i jak zapamiętujemy.

3. Wykorzystuj fiszki do przypominania i udzielania informacji zwrotnych.

• Nie odrzucaj fiszek z pytaniami, na które udzielisz dobrej odpowiedzi.

4. Utrwalaj nowe informacje na następnych spotkaniach.

• Podkreślanie tekstu podczas czytania nie pomaga w utrwaleniu wspomnień.

5. Jeżeli nauka i zapamiętanie informacji nie są twoim celem, postaw na rozpoznawanie.

#09 Torowanie

Wykorzystuj z wyprzedzeniem fakty, oczekiwania i strategie, żeby wpłynąć na skuteczność i szybkość uczenia się u osób, które cię słuchają.

• Mózg przechowuje ostatnie skojarzenia i łączy je z nowymi informacjami (związek przyczynowo-skutkowy).
• Wykorzystanie tego schematu nazywa się torowaniem.
• Torowanie koncepcyjne aktywuje fakty i ułatwia zrozumienie przekazywanych treści.
• Torowanie przez oczekiwanie aktywuje oczekiwania i wpływa na postrzeganie i (lub) reakcję.
• Torowanie strategiczne aktywuje procedury i wpływa na wyniki.

Co warto robić?

1. Wykorzystaj pierwsze wrażenie, aby wpłynąć na odbiorców.

• Uczucia wywołują wrażenia i uczucia je zamazują.

2. Niech myślą o tym samym – i na temat.
3. Dzięki rozgrzewce osiągamy lepsze wyniki.
4. Stosuj metodę ślepej oceny.

• Nie mamy żadnych dowodów na istnienie różnic między mózgami mężczyzn i kobiet.

5. Zademonstruj strategie poznawcze.

• Wiedza o stosowaniu torowania może odebrać mu moc.
• Twórz plany „jeśli…, to…” aby przewidywać i zanegować potencjalne torowanie.

#10 Opowieść

Wykorzystuj opowieści, żeby, ułatwić odbiorcom zrozumienie prezentowanych zagadnień, a także wspomóc ich procesy myślowe i przyspieszyć budowanie wspomnień;

• Sieci skojarzeń są budowane wokół wyróżniających się pamięciowych punktów orientacyjnych.
•  Opowieści są idealnymi punktami orientacyjnymi z trzech powodów:
  1. Naśladują naturalny sposób myślenia mózgu (związki przyczynowo-skutkowe).
  2. Wspomagają symulację mentalną i emocjonalną.
  3. Powodują uwolnienie oksytocyny i sprzyjają budowaniu więzi między narratorem a słuchaczem.

Co warto robić?

1. Zacznij od opowieści.

• Opowieści zawierają trzy elementy: fizyczne pchnięcie, psychologiczne pchnięcie oraz publiczność.
• Najpopularniejsza struktura fabuły jest oparta na wahaniach między stabilnością a niestabilnością.
• Najpopularniejsza struktura psychologiczna jest oparta na wahaniach między szczęściem a pechem.
• Typowe rodzaje opowieści to pochodzenie, kontrowersja, zastosowanie, personalizacja i trzymanie w napięciu.
• Kiedy opowiadasz historię, twoje samopoczucie wpłynie na samopoczucie twojej publiczności.

2. Pierwsze historie mogą trwać wiecznie.
3. Unikaj wczesnej swobody.
4. poproś ludzi, żeby opowiedzieli swoje historie.
5. Dopasuj narrację do publiczności.

#11 Stres

Umiarkowany stres może wspomóc zapamiętywanie i uczenie się (natomiast silny stres albo całkowity jego brak mogą mieć na te procesy szkodliwy wpływ).

• Emocje to fizyczne odczucia w ciele. Uczucia to umysłowe interpretacje tych fizycznych odczuć.
• Stres jest uczuciem, a nie emocją.
• W warunkach umiarkowanego stresu białko Arc wspomaga neurony w hipokampie (co ułatwia zapamiętywanie), a FGF2 buduje nowe neurony (co również ułatwia zapamiętywanie).
• W warunkach silnego stresu kortyzol zabija neurony, a hipokamp niszczeje.
• W warunkach braku stresu neurony ulegają naturalnej degradacji, a hipokamp niszczeje.

Co warto robić?

1. Wykorzystuj zmiany emocjonalne do wzmacniania pamięci.
2. Wymieszaj wszystko razem.

• Nowość jest jednym z najlepszych narzędzi pozwalających zachować zdrowy i elastyczny umysł.

3. Pamiętaj o zależności od stanu.
4. Bezpieczeństwo przede wszystkim.
5. Zastosuj fizyczne i umysłowe techniki odstresowania.

• Wymazanie pamięci + stres = pustka w głowie.
• Pamiętaj o zrobieniu przysiadu!

#12 Rozproszenie

Rozłożenie praktyki na kilka oddzielnych sesji poprawi zapamiętywanie i przyspieszy naukę.

• Ludzie dość szybko zapominają nowe informacje.
• Proces zapominania może zostać znacznie spowolniony i zredukowany dzięki rozłożeniu sesji treningowych na kilka dni. Ta metoda nosi nazwę rozproszonej praktyki.
• Regularne stosowanie metody rozproszonej praktyki pomaga w utrwaleniu zapamiętanych informacji – z czasem można robić coraz dłuższe odstępy między sesjami.

Co warto robić?

1. Rozpraszaj, rozpraszaj, rozpraszaj.

• Zakuwanie przed egzaminem nie eliminuje efektu krzywej zapominania.
• Oglądanie wielu odcinków serialu (a także lekcji internetowych) naraz daje taki sam efekt, co zakuwanie.
• Stosuj metodę rozpraszania podczas praktyki, a nie podczas nauki.

2. Nie odkładaj powtórek na sam koniec.
3. Nie wymagaj perfekcji od początku.
4. Połącz rozpraszanie ze wszystkimi innymi strategiami.

Słowo na zakończenie

Zapamiętaj! Nie da się jednocześnie czytać słów i słuchać tego, co ktoś do nas mówi.

Kiedy słuchamy wypowiedzi ustnej, patrzenie na obrazy może wspomóc uczenie się i poprawić zapamiętywanie. Przewidywalne układy przestrzenne zwalniają zasoby umysłowe, przez co wspomagają uczenie się i zapamiętywanie. To, gdzie się przygotowujesz i jak się czujesz podczas tych przygotowań, ma kluczowy wpływ na to, czego się nauczysz. Ludzie nie potrafią robić kilku rzeczy naraz. Wielozadaniowość utrudnia uczenie się i zapamiętywanie nowych informacji. Przeplatanie podczas treningu może wspomóc przenoszenie umiejętności i przełożyć się na poprawę wyników. Akceptowanie błędów może wspomagać uczenie się, zapamiętywanie i przewidywanie. Przypominanie (w przeciwieństwie do powtarzania materiału i/lub rozpoznawania) sprawia, że wspomnienia stają się silniejsze, trwalsze i bardziej dostępne. Wykorzystuj z wyprzedzeniem fakty, oczekiwania i strategie, żeby wpłynąć na skuteczność i szybkość uczenia się u osób, które cię słuchają. Opowiadaj historie, żeby ułatwić odbiorcom zrozumienie prezentowanych zagadnień, a także wspomóc ich procesy myślowe i przyspieszyć budowanie wspomnień. Umiarkowany stres może wspomóc zapamiętywanie i uczenie się (chociaż silny stres oraz jego brak mogą mieć szkodliwe działanie). Rozłożenie praktyki na kilka oddzielnych sesji poprawi zapamiętywanie i przyspieszy naukę.

To są fundamenty uczenia się; potwierdzają je liczne badania dotyczące mózgu i zachowań ludzkich.

Jak przekonać (prawie) każdego

Aby bardziej zagłębić się w któryś z omówionych tematów, sięgnij po książkę Jak przekonać (prawie) każdego.

Opierając się na wiedzy opisanej w tej książce, zaczniesz modyfikować, dostosowywać i personalizować każdą z tych technik, tak aby dopasować je do swojej unikatowej sytuacji. Z czasem zaczniesz wymyślać i tworzyć własne skuteczne techniki nauczania i zapamiętywania informacji.

Ten przewodnik jest dedykowany każdemu, kto pragnie efektywnie dzielić się swoją wiedzą z innymi. Czy to podczas prezentacji dla zespołu, na wykładzie, w roli nauczyciela, czy po prostu w codziennych rozmowach, tutaj odnajdziesz kluczowe i użyteczne wskazówki.

Jak przekonać (prawie) każdego zawiera 12 rozdziałów i lekcji, w których Jared Cooney Horvath korzysta z naukowych badań i psychologicznych teorii do wyjaśnienia, jak ludzki mózg przyswaja i przetwarza informacje.

Oferuje strategie na to, jak przekazać treści w sposób, który nie tylko dotrze do odbiorców, ale także zostanie przez nich zapamiętany i wywoła pożądany efekt. Dzięki bogactwu ilustracji, doświadczeń, praktycznych przykładów i zadań, książka dowodzi skuteczności proponowanych metod.

Dzięki książce Jak przekonać (prawie) każdego:

• zrozumiesz, jak działa nauka i zapamiętywanie,
• poznasz sposoby skutecznego przekazywania informacji,
• staniesz się mówcą, którego wszyscy chcą słuchać.

“Gdy nauczam studentów, kursantów albo zespoły pracowników, wyznaję tę samą filozofię: jeśli nie zdołam sprawić, że moi słuchacze doświadczą koncepcji, o której mówię, to znaczy, że sam jeszcze jej w pełni nie zrozumiałem”. – Jared Cooney Horvath

Źródło: Jak przekonać (prawie) każdego Autor: Jared Cooney Horvath, wydawnictwo RM 2024, tłumaczenie Joanna Sugiero

Podoba Ci się?

Sprawdź też: Jak wywierać większy wpływ i postawić na swoim? 9 najważniejszych praw perswazji