Obecnie zmiany to codzienność. Można powiedzieć, że jedyne co jest pewne to zmiana. Z roku na rok coraz więcej rzeczy się zmienia. Zmiany są bardziej burzliwe i gwałtowne. Musimy nadążać za zmieniającym się otoczeniem. Dotyczy to nie tylko nas samych, ale również firm i organizacji. Jak wygląda proces zmiany od strony psychologicznej?

W języku chińskim zapis słowa „zmiana” zawiera dwa znaki. Każdy z nich ma swoje znaczenie. Razem dobrze oddają naturę zjawiska zmiany. Pierwszy znak oznacza zagrożenie, a drugi szansę.

Kiedy ludzie spotykają się z jakąkolwiek zmianą, zazwyczaj przechodzą przez szereg faz. Szczególnie, gdy doświadczamy zmiany narzuconej z góry, przeważnie na początku podchodzimy do niej z dystansem i postrzegamy w kategorii zagrożenia. W firmach przekłada się to na motywację pracowników do pracy, a następnie na efektywność. Dlatego ważne jest wzbudzenie odpowiedniej motywacji do zmiany. Zmiana to przechodzenie od zagrożeń do szansy, od koncentracji na przeszłości, do aktywnego kształtowania przyszłości.

Jeśli masz okazję przeprowadzać jakąś zmianę np. w firmie lub jakaś wprowadzana zmiana bezpośrednio Ciebie dotyczy lepsze zrozumienie tych reakcji na zmiany może Ci pomóc. W ten sposób jako lider zmiany możesz przeprowadzić każdy ważny projekt zmian, a także lepiej odnajdziesz się w otoczeniu, które podlega zmianie.

„Postęp jest niemożliwy bez zmiany, a ci którzy nie mogą zmienić swoich umysłów nie mogą zmienić niczego.” – George Bernard Shaw

Psychologiczny proces zmiany

Zmiana oznacza przejście przez pewien proces, w którym dużą rolę odgrywają aspekty psychologiczne. Można wyróżnić 4 główne etapy przechodzenia przez zmianę.

#1 Zaprzeczanie

Na etapie zaprzeczania zmianę traktuje się jako ryzyko i zagrożenie. Mamy do czynienia z reakcją obronną, która przeważnie objawia się ignorowaniem większości sygnałów i informacji.

Na tym etapie nie chcesz przyjąć do wiadomości, że pojawia się zmiana. Zachowujesz się tak, jakby nic się nie zmieniło.

Pojawiają się takie myśli jak „ta zmiana mnie nie dotyczy”, „to całe zamieszanie niedługo się skończy”

Aby poradzić sobie z tą sytuacją, zwracaj uwagę co się wokół Ciebie dzieje, szukaj informacji o zmianach w Twoim otoczeniu. Rozmawiaj z innymi osobami, których zmiana dotyczy na temat ich odczuć i przemyśleń dotyczących zmiany. Dowiedz się możliwie jak najwięcej na temat przyczyn zachodzących zmian.

#2 Opór

Etap oporu wobec zmiany jest całkowicie naturalny. Jest przejawem traktowania zmiany jako zagrożenia. Na tym etapie dąży się do utrzymania obecnej sytuacji, podtrzymania status quo, które daje pewnego rodzaju poczucie komfortu. Poza tym nawet jeśli zmiana wydaje się być czymś ekscytującym, nieuniknione jest poczucie niepewności.

Na tym etapie masz już świadomość, że nie ma odwrotu, zmiana musi nastąpić, jednak ta wiedza powoduje w Tobie negatywne emocje. Zdarza się, że zaczynasz działać tak, aby utrudnić przeprowadzenie zmiany.

Pojawiają się zwroty i myśli: „wolę, aby wszystko zostało po staremu”, „zmiana jest wprowadzana w niewłaściwym momencie”

Aby sobie z tym poradzić, uświadamiaj sobie własne odczucia i zaakceptuj to, że w tej sytuacji negatywne emocje, które się pojawiają są całkowicie naturalne. Pozwól sobie na świadomy opór wobec tej zmiany, jednak nie zatrzymuj się na tym etapie. Jeśli obserwujesz, że zaczynasz winić innych za zachodzące zmiany postaraj się to zwalczyć w sobie i zrozumieć prawdziwe przyczyny i potrzebę zmiany. Poszukaj wsparcia u innych osób, rozmawiaj szczerze i otwarcie o własnych uczuciach wobec zmiany. Porozmawiaj z osobami, które mają pozytywne nastawienie do zmiany i zobacz, co oni robią, aby się do niej dostosować.

#3 Eksperymentowanie

Etap ten wiąże się z ostateczną akceptacją zmiany. Zmianę zaczyna traktować się jako szansę. Odczuwany jest znaczny przepływ energii. Jest to korzystny moment na określenie wizji przyszłości oraz wypróbowanie alternatywnych rozwiązań.

W fazie eksperymentowania przekonujesz się do zmiany i zaczynasz dokonywać prób z nią związanych. Mogą pojawiać się błędy, ale równie sukcesy. Typowe myśli dla tej fazy to „to jest trudniejsze niż mi się wydawało”, „ta zmiana może faktycznie dać dużo nowych możliwości”, „widzę pozytywne aspekty tej zmiany”.

Aby dobrze wykorzystać etap eksperymentowania, ucz się i ćwicz nowych umiejętności, które będą Ci potrzebne w procesie zmiany. Nie poddawaj się , gdy pojawią się pierwsze trudności i niepowodzenia. Stwórz pozytywną wizję tego co chcesz, aby się wydarzyło, a następnie zaplanuj co musisz zrobić, aby ją zrealizować. Daj sobie czas na wypróbowanie różnych sposobów działania.

#4 Zaangażowanie

Na etapie zaangażowania zmiana przestaje być postrzegana jako coś nowego. Wiadomo już, jak efektywnie działać w nowych warunkach i korzystać z możliwości oraz osobistych szans jakie są związane z daną zmianą.

W fazie zaangażowania zmiana stała się częścią Twojego codziennego działania. Typowe myśli „nie wyobrażam sobie powrotu do tego, co było przedtem”, „te nowe rozwiązania świetnie zdały egzamin”.

Aby rozwijać swoje zaangażowanie i wsparcie dla zmiany w nowej sytuacji, skoncentruj się na tych obszarach działalności, na które masz największy wpływ. Naucz się zauważać własne sukcesy i cieszyć się nimi. Spisz pomysły, które zdały egzamin i najlepsze rozwiązania problemów powstałych w procesie zmiany.

Proces zmiany a efektywność

Proces zmiany w wyraźny sposób wpływa na efektywność. Można to szczególnie dobrze zaobserwować w organizacjach i firmach, które wprowadzają różne zmiany, które mają wpływ na pracowników. Zdarza się, że pracownicy nie chcą zmian i nie mają motywacji nie tylko do wprowadzania zmiany, jak również do dotychczasowej pracy. Oznacza to wyzwanie dla liderów zmiany i menedżerów, aby odpowiednio zarządzić procesem zmiany. Ich rolą jest wsparcie osób, których zmiana dotyczy w przechodzeniu przez wszystkie cztery etapy procesu zmiany (zaprzeczania, oporu, eksperymentowania i zaangażowania). Warto przy tym pamiętać, że:

• Zaprzeczając zmianie, robimy wszystko jak do tej pory, zatem efektywność nie spada.
• W fazie oporu, zaczynamy działać wbrew oczekiwaniom i wyniki pracy spadają.
• Gdy zaczynamy eksperymentować, zdarza się, że popełniamy błędy, ale również osiągamy pierwsze sukcesy, obserwujemy więc wahania efektywności.
• Zaangażowanie to działanie według nowych standardów, dlatego efektywność wzrasta i do tego powinniśmy dążyć.

Mechanizm skutecznego przejścia przez zmianę

To jak szybko poradzisz sobie ze zmianą, zależy od 3 elementów:

#1 Twoja postawa – bez pozytywnego nastawienia, szybkie przejście przez proces zmiany będzie trudne

#2 Wiedza na temat typowych zachowań w zmianie, aby móc identyfikować etap zmiany

#3 Obserwowanie siebie, które pozwoli Ci określić, na którym etapie procesu zmiany jesteś i podjąć odpowiednie działanie.

5 kroków przejścia przez zmianę.

Od strony psychologicznej zmiana jest stosunkowo trudnym procesem. Wiele osób na początku postrzega zmianę jako zagrożenie. Jak przejść od postrzegania zmiany jako zagrożenia do szansy? Możesz skorzystać z tych 5 kroków:

#1 Uświadom sobie swoje obawy

Podziel się swoimi przemyśleniami i odczuciami z innymi osobami, w szczególności których zmiana dotyczy. Zapytaj co czują w związku ze zmianą.

#2 Zbieraj informacje

Dowiedz się na czym dokładnie polega zmiana. Zbierz informacje dlaczego zmiana jest konieczna oraz co dla Ciebie oznacza.

#3 Wyobraź sobie przyszłość

Wykreuj pozytywną wizję sytuacji, do której ma doprowadzić zmiana. Zrób plan działań, które pozwolą Ci na osiągnięcie pożądanego stanu. Bądź konsekwentny w jego realizacji

#4 Przetestuj nowe rozwiązania

Zastosuj nowe metody, procedury, rozwiązania. Jeśli masz taką możliwość, skorzystaj z wiedzy osób, które już je kiedyś stosowały. Daj sobie czas na oswojenie się z nową sytuacją. Pozwól sobie na błędy i wyciągaj z nich wnioski.

#5 Ucz się

Celebruj sukcesy i ciesz się z nich. Zapisuj i analizuj wnioski dotyczące zastosowanych rozwiązań. Co można zrobić lepiej, następnym razem?

„Naszym paradoksem jest to, że jednocześnie kochamy zmiany i ich nienawidzimy. Tym, czego naprawdę chcemy jest sytuacja, gdy rzeczy pozostają takie same, ale stają się lepsze.” – Sydney J. Harris

W ten sposób wygląda przechodzenie przez proces zmiany od strony zachowań i psychologicznych reakcji. W przypadku każdego z nas ten mechanizm jest taki sam. To co różni poszczególne osoby, to szybkość przechodzenia z jednego etapu do kolejnego w różnych sytuacjach.

A jaka zmiana Ciebie teraz dotyczy? Duża lub mała, zawodowa czy prywatna. Na którym etapie tej zmiany jesteś: zaprzeczania, oporu, eksperymentowania, zaangażowania? Jeśli jesteś w fazie zaprzeczania i oporu zastanów się co zrobisz, aby poradzić sobie z tymi zachowaniami Jeśli eksperymentowania lub zaangażowania, co zrobisz aby jak najlepiej wykorzystać te etapy?