Kłamstwo to mówienie nieprawdy, podawanie fałszywej informacji. Wypowiedź niezgodna z przekonaniem i stanem faktycznym. To celowe wprowadzanie w błąd lub pomijanie pewnych faktów. Jak rozpoznać, że ktoś kłamie? Jedną z metod jest oczywiście wykrywacz kłamstw, jednak na co dzień raczej nie mamy do niego dostępu. Są jednak też inne sposoby jak wykryć kłamstwo. Przyjrzyjmy się zatem dlaczego ludzie kłamią i co może nam pomóc w demaskowaniu oszustów.
“Wszyscy kłamią. Pytanie, jak bardzo”.
Jak często kłamiemy?
Z kłamstwem spotykamy się niemal na co dzień. Jesteśmy oszukiwani jak również sami dopuszczamy się kłamstwa. Czasem też okłamujemy sami siebie. W zależności od badania i grupy, która w nich uczestniczyła, podawane są różne statystyki. Według jednych kłamiemy od 1 do 3 razy dziennie. Inne pokazują, że kłamiemy średnio co 10 minut, wypowiadając 3 kłamstwa. Inne źródła podają, że kłamiemy od 2 do 200 razy dziennie. A jeszcze inne, że kłamiemy w co piątej sytuacji społecznej, a do 25 roku życia aż w co trzeciej. Ogólny wniosek jest taki, że kłamiemy często. Niektórym z nas przychodzi to łatwiej niż innym.
Dlaczego kłamiemy?
Mówimy nie prawdę, stosujemy przemilczenia określonych kwestii. Wypowiadamy półprawdy, koloryzujemy, upiększamy rzeczywistość. Kłamiemy z rożnych powodów, z reguły aby uzyskać jakąś korzyść, psychologiczną, materialną, aby dzięki kłamstwu otrzymać to na czym nam zależy. Poprzez kłamstwo czasem chcemy podnieść swoją wartość w oczach odbiorcy. Uniknąć zawstydzenia lub dezaprobaty. Mówimy nie prawdę również w sytuacji, gdy uważamy że może to uchronić kogoś przed bólem i cierpieniem albo nie chcemy z kimś wchodzi w konflikt. Oszukujemy też innych, aby zrobić komuś przyjemność.
Okłamujemy znajomych, przyjaciół, partnerów, dzieci, pracodawców, nauczycieli, lekarzy, przykłady można mnożyć. Przeważnie kłamiemy z przyczyn egoistycznych, aby coś na tym zyskać lub uniknąć nieprzyjemności czy kary. Jednak zdarzają się nam też kłamstwa altruistyczne, które według nas mają przynieść korzyść osobie okłamywanej. Pewne kłamstwa wynikają ze współczesnej kultury np. mówimy dzieciom, że jest Święty Mikołaj, który przynosi prezenty itp..
Każdy z nas nieco inaczej postrzega kłamstwo i na nie reaguje. Przeważnie gdy dowiadujemy się, że ktoś nas okłamał tracimy zaufanie do takiej osoby. A w zależności od skali kłamstwa i sytuacji, w której miało miejsce, to zaufanie trudno na nowo odbudować. Czasami jest to wręcz nie możliwe. Jak ktoś kiedyś powiedział: „Zaufanie jest jak zapałka, drugi raz jej nie odpalisz”. Jak, więc nie dać się nabrać? Istnieją sygnały zdradzające nawet dobrych kłamców.
Mowa ciała kłamców. Jak rozpoznać kłamstwo?
Skoro z kłamstwem stykamy się na każdym kroku, jak rozpoznać, że ktoś kłamie? Po czym poznać kłamcę? Jak wychwycić specyficzne oznaki kłamstwa? Co robić, aby lepiej wykrywać kłamstwo? Doktor Lillian Glass analityk behawioralny i ekspert w dziedzinie mowy ciała w swojej książce „Mowa ciała kłamców” daje konkretne wskazówki jak to zrobić. Ma w tym doświadczenie, bo wielokrotnie w swojej zawodowej karierze współpracowała z policją i FBI oraz jest biegłym sądowym. Niejednokrotnie demaskowała kłamców we współpracy z wymiarem sprawiedliwości.
Kłamcy wykazują specyficzne oznaki, które mogą nam pozwolić wykryć kłamstwo. Jeśli coś brzmi jak kłamstwo albo ktoś sprawia wrażenie, że kłamie to istnieje duże prawdopodobieństwo, że masz do czynienia z oszustwem. Aby jednak nie wyciągać pochopnych wniosków trzeba z uwagą przyglądać się mimice twarzy danej osoby. Zwracać uwagę na język i ruchy ciała. Skupić się na sposobie wypowiedzi i tonie głosu oraz oczywiście na jej treści. Istotny jest ten kontekst i punkt odniesienia do zachowań danej osoby w przeszłości.
“Istnieją tysiące sposobów, żeby stwierdzić, że ktoś kłamie. Wcale nie trzeba umieć zaglądać mu do umysłu, żeby rozpoznać najmniejsze ślady niepewności i zakłopotania. Najczęściej trzeba po prostu na kogoś spojrzeć”. – Alexandra Bracken
23 oznaki mowy ciała, które mogą świadczyć o tym, że ktoś kłamie
Mowa ciała może wiele powiedzieć na temat tego czy ktoś mówi prawdę czy kłamie. Ciało jest szybsze niż słowa, które często maskują prawdziwe intencje.
#1 Oddech
Jedną z oznak kłamstwa może być zmiana oddechu. Często objawem niepokoju i zdenerwowania jest napięcie w górnej części klatki piersiowej. Gdy ktoś kłamie pojawia się widoczne napięcie ramion w trakcie oddychania. Można zaobserwować wznoszące się i opadające ramiona oraz górną część klatki piersiowej. U osób spokojnych i zrelaksowanych, które mówią prawdę, gdy nabierają i wydychają powietrze, widać jedynie unoszący się i opadający brzuch. Poza tym kłamcy wykazują tendencje do wydymania policzków, co pomaga w dotlenieniu organizmu. Nagłe unoszenie klatki piersiowej i gwałtowny wydech może świadczyć o dużym stresie, który przeżywa kłamca.
#02 Barwa skóry
U kłamców często występuje zmiana zabarwienia skóry i pojawienie się potu. U ludzi z jasną karnacją mogą pojawiają się rumieńce lub inne plamy na skórze. Czerwienią się przeważnie policzki, ale również mogą wystąpić różne zmiany na nosie, szyi, uszach. U osoby z ciemniejszą karnacją, która kłamie, skóra może blednąć lub przybrać ziemisty kolor. U kłamców wzrasta ciśnienie tętnicze krwi co przekłada się na zmianę barwy skóry.
#03 Nadmierne pocenie się
Oznaką kłamstwa może być też pojawiający się pot na twarzy, czole, nosie, policzkach, brodzie, wardze. U kłamcy z reguły podnosi się temperatura ciała, co nie tylko może wywoływać rumieńce, ale też powoduje, że organizm wydziela więcej potu. Na skutek napięcia mięśni można zaobserwować zwłaszcza wystąpienie potu nad górną wargą.
#04 Zmiana postawy
Kłamcy wykazują nagłe zmiany w swojej postawie. Ich ciało się spina, ramiona sztywnieją, pochylają się do przodu. Mogą kulić ramiona, garbić się, spuszczać głowę i patrzeć w dół. Co może być oznaka wstydu czy winy. Takie zmiany w postawie mogą wynikać z odczuwania przez kłamcę zakłopotania, zażenowania. Kłamca czasem próbuje się „zmniejszyć”, zająć mniej fizycznej przestrzeni. Przyjmuje skuloną podobną do płodu pozycję. To też instynktowny sposób obrony przed zagrożeniem. Takie zmiany postawy można szczególnie dobrze wychwycić u osób, które z reguły są pewne siebie, wyprostowane, trzymają wysoko głowę. Jednak gdy zaczynają kłamać często ich postawa się zmienia. Zaczynają się kulić i garbić.
#05 Wzruszanie ramionami
Gdy ktoś odpowiada na pytania lub mówi o jakieś ważnej sprawie, a jednocześnie wzrusza ramionami, może to sugerować, że kłamie. Taki gest niejako zaprzecza temu o czym mówi kłamca.
#06 Nagłe odchylanie się do tyłu
Kiedy ludzie zdają sobie sprawę, że zostali przyłapani na kłamstwie czasem w niekontrolowany sposób ich ciało odchyla się do tyłu. To tak jakby dostali silny bokserski cios, który wytrącił ich z równowagi. Ich sylwetka szybko prostuje się i sztywnieje. Napięcie widoczne jest w szyi i ramionach.
#07 Pochylanie się do przodu
Kłamcy chcą, aby im uwierzono dlatego też mają tendencję do pochylania się w stronę swojego rozmówcy, by im się przez to przypodobać i zrobić lepsze wrażenie. To próba stworzenia fałszywego poczucia bliskości i więzi. Wykreowania pozorów, że jest się sympatycznym i wiarygodnym.
#08 Niepokój lub wręcz przeciwnie nadmierny spokój
Oznaką kłamstwa może być też niepokój i wiercenie się. U kłamcy pojawia się dylemat „walczyć czy uciekać”. Występuje stres i zakłopotanie. Pojawia się wzmożony poziom energii i nadmierne ruchy ciała. Jednak może też wystąpić sytuacja odwrotna. Osoba, która kłamie może pozostawać w całkowitym bezruchu. Może to oznaczać, że reakcja „walczyć” przeważyła nad „uciekać” i kłamca szykuje się do konfrontacji. Ciało robi się sztywne, wyprostowane, pojawia się wyraz „kamiennej twarzy”. Kłamca próbuje zapanować nad ruchami ciała, aby nikt nie zorientował się, że kłamie.
#09 Zmiana ułożenia głowy
Również nienaturalne ruch głowy mogą wskazywać na kłamstwo. Głowa odchyla się lub gwałtownie odskakuje do tytułu, pochyla się, przekrzywia się. Zwłaszcza gdy taka reakcja pojawia się, gdy komuś zadaliśmy podchwytliwe pytanie, warto wziąć pod uwagę, że ktoś może nie być z nami do końca szczery. Nagły ruch głową może świadczyć, że ktoś nie mówi prawdy.
Również głowa pochylona może być oznaka kłamstwa. Człowiek przyłapany na kłamstwie czasem automatycznie schyla głowę. Pojawia się u niego poczucie wstydu bądź jest to oznaka skruchy. Podobną reakcję można zaobserwować u dzieci, które proszone o przyznanie się do winy pochylają głowę, bo się wstydzą, że zrobiły coś czego nie powinny.
Nagłe przechylanie głowy w jedną stronę, może świadczyć o niepewności. Taki gest może się pojawić, gdy ktoś ma odpowiedzieć na jakieś trudne pytanie lub gdy kłamstwo wychodzi na jaw. To jakby sygnał nie bardzo wiem jak odpowiedzieć, muszę wymyślić jakieś kłamstwo. Ułożenie głowy to jeden z sygnałów, które zdradza fałsz.
#10 Dotykanie szyi
Szyja jest wrażliwym miejscem w ciele człowieka. Kiedy ludzie dotykają i zasłaniają szyję jest to często gest obronny, który może wskazywać na kłamstwo. Taki gest pojawia się, gdy kogoś przyłapiemy na kłamstwie albo, gdy ktoś zostaje o coś oskarżony. Zakrywanie szyi może wskazywać na zdenerwowanie, skrępowanie lub oszustwo.
Również dotykanie kołnierzyka koszuli, poluźnianie krawata i inne gesty w okolicach szyi mogą być oznaką kłamstwa. Kłamcy czują przypływ gorąca w ciele stąd też próbują poluźnić kołnierzyk czy drapią się po szyi. To też oznaka stresu i bycia w stanie poczucia zagrożenia.
#11 Przełykanie śliny
Kolejny wskaźnik kłamstwa to gwałtowne i głośne przełykanie śliny. Widać to zwłaszcza u mężczyzn, którzy mają bardziej wyraźne jabłko Adama. Kłamcy czasem przerywają swoją wypowiedź by przełknąć ślinę. Gdy ktoś mówi nie prawdę produkcja śliny często się zmniejsza. Gardło wysycha, a głos staje się bardziej chrapliwy. Kłamca przełyka ślinę, aby je nawilżyć i móc dalej kłamać.
#12 Niespójność mowy ciała z wypowiadanymi słowami
Kiedy mowa ciała i słowa do siebie nie pasują może to oznaczać kłamstwo. Gdy się z kimś zgadzasz, przeważnie towarzyszy temu ruch głową w górę i w dół. Ciało się zgadza z tym co mówisz. Gdy kłamiesz Twoje ciało przeciwstawia się kłamstwu. Prowadzi to do niespójności miedzy słowem mówionym, a mową ciała, np. kłamca mówi „tak”, a kiwa głową na „nie”.
#13 Gryzienie palców i paznokci
Oznaką kłamstwa są też różnego rodzaju zmiany w ułożeniu dłoni i ramion. Obserwowanie ruchu dłoni może nam pomóc w wykryciu kłamstwa. Gdy ludzie są zdenerwowani i zaniepokojeni czasem wkradają palce do ust. Stresowa sytuacja powoduje, że przygryzają palce, a czasem nawet obgryzają paznokcie. Chcą w ten sposób rozładować napięcie.
#14 Zakrywanie ust
Również gest polegający na zakrywaniu ust może sugerować, że ktoś nie chce o czymś mówić albo odpowiedzieć na zadane pytanie. Przykładanie dłoni do ust to instynktowna reakcja, która ma nas powstrzymać od mówienia. Oznacza, że nie chcemy wyjawić wszystkiego i wolimy zachować prawdę dla siebie. Taka reakcja pojawia się też gdy przyłapiemy kogoś na kłamstwie, co powoduje że ta osoba jest tym speszona i nie wie co w tej sytuacji powiedzieć.
#15 Osłanianie wrażliwych części ciała
Zakrywanie wrażliwych części ciała to jedna z oznak kłamstwa. Kłamcy często kładą dłonie na wspomnianej już szyi, brzuchu, klatce piersiowej, okolicach serca czy genitaliach. Gdy ktoś nagle kładzie dłoń lub sztywno trzyma ręce na delikatnych częściach ciała, może to wskazywać, że ma coś do ukrycia.
#16 Krzyżowanie ramion
Kolejna wskazówka to krzyżowanie ramion na piersi lub jednym ramieniem obejmowanie torsu. Co prawda może to wynikać z tego, że komuś jest po prostu zimno albo jest mu wygodnie w takiej pozycji, jednak czasem taka postawa może wynikać z czegoś innego. Taka zamknięta postawa to rodzaj ochrony. Gdy ktoś nagle w trakcie rozmowy krzyżuje ramiona, może to wskazywać, że nie mówi prawdy lub coś chce zataić. Tworzy tym samym fizyczną barierę, która ma zablokować dostęp do prawdy. Możemy też krzyżować ramiona, gdy nie lubimy kogoś z kim rozmawiamy. Wynika to z chęci odcięcia się od drugiej osoby.
#17 Oznaki swędzenia i drapanie się
Kiedy układ nerwowy kłamcy jest przeciążony rosnące ciśnienie we krwi może wywoływać swędzenie i podrażnienie skóry. A to z kolei powoduje, że kłamca zaczyna się drapać, aby pozbyć się tego nieprzyjemnego uczucia. Drapią się w różnych miejscach po twarzy, głowie, szyi, ramionach. To kolejny sygnał mowy ciała, że ktoś może być z nami nieszczery.
#18 Wykręcanie palców, pocieranie rąk, stukanie palcami, bawienie się włosami
Kłamcy, którzy są w stanie napięcia często zaczynają bawić się palcami. Postukują nimi albo je skubią. Jest to sposób na rozładowanie emocji i pozbycie się stresu. Kłamstwo może wywoływać u kłamcy nie tylko przypływ gorąca, ale również spadek temperatury. Gdy ciało się schładza, z reguły zimno postępuje od kończyn i tak jest odczuwane. Stąd u kłamców może pojawić się gest pocierania rąk, aby wytworzyć ciepło.
Kłamcy często też przeczesują włosy próbując w ten sposób się uspokoić. Inne sposoby na ukojenie nerwów to strzepywanie z siebie niewidzialnych pyłków czy ciągłe pocieranie jakieś części ciała. Są to kolejne oznaki, że ktoś mija się z prawdą i stara się oszukiwać.
#19 Dłonie skierowane wnętrzem w stronę ciała
Gdy ktoś kłamie często jego dłonie odwrócone są od rozmówcy, w ten sposób, że widać ich wierzch. U osób, które mówią prawdę wnętrza dłoni skierowane są w stronę rozmówcy. Jest to otwarty gest, który pokazuje, że dana osoba nie ma nic do ukrycia. Zwracanie natomiast wnętrza dłoni w stronę własnego ciała może wskazywać na kłamstwo.
#20 Grożenie palcem
Czasem kłamca przyjmuje wrogą i obronną postawę. Stara się przerzucić ciężar sytuacji na drugą strone. Chce wpędzić w poczucie winy, że ktoś mógł pomyśleć o nim jako o kłamcy. Może się w tej sytuacji pojawić oburzenie i gest wygrażania palcem wskazującym. Kłamca próbuje ostrzec swojego rozmówcę lub nawet zmusić go by ten mu uwierzył. To sposób na wyrażenie pragnienia, by mu uwierzono.
#21 Chowanie dłoni i rąk
Ludzie, którzy kłamią często chowają ręce. Wkładają je do kieszeni, ukrywają za plecami, chowają za przedmiotami np. stołem. Oczywiście nie zawsze oznacza to kłamstwo. Komuś może być po prostu wygodnie włożyć ręce do kieszeni. Jednak jeśli ktoś nagle podczas rozmowy chowa dłonie to może to być sygnał, że został poruszony jakiś temat dla niego niewygodny. To gest samoobrony, ukrywamy dłonie tak samo jak ukrywamy prawdę.
#22 Składanie dłoni lub zaciskanie pięści
Kolejna oznaka kłamstwa to składanie dłoni i zaciskanie pięści. Zaciśnięta pięść wskazuje na gniew i napięcie. Gdy ktoś nagle zwija dłonie powinno to wzmóc naszą czujność, co mogło wywołać taką reakcję. Kłamcy czasem wpadają w gniew, gdy ktoś kwestionuje ich uczciwość, a to powoduje reakcję zaciskania pięści.
#23 Ułożenie stóp
Również obserwowanie stóp może nam pomóc w wykryciu kłamstwa. Jeśli rozmówca nagle zaczyna szurać nogami w ważnym momencie rozmowy może to wskazywać na kłamstwo. Podnoszenie pięty z podłogi, może sugerować, że ktoś chce odejść, bo rozmowa jest dla niego nie wygodna. Podobnie gdy ktoś kieruje swoje stopy w stronę drzwi i wyjścia. Kierowanie stóp ku sobie, z palcami skierowanymi do środka, może być oznaką niepewności i ostrożności, jak również nieuczciwości.
Uwagi końcowe
Oto poznałeś typową mowę ciała kłamców. Poza mową ciała w rozpoznaniu, że ktoś kłamie pomaga analiza wyrazu twarzy, mimiki, tonu głosu (natężenia, barwy, tempa mówienia) oraz wzorców wypowiedzi (tego co i jak mówią kłamcy).
Aby dowiedzieć się więcej o każdym z tych komponentów komunikacji i sygnałach, które mogą wskazywać na kłamstwo sięgnij po książkę Lilian Glass „Mowa ciała kłamców“, którą na język polski przełożyła Magdalena Hermanowska. Dzięki niej dowiesz się jak przejrzeć kłamstwa, oszustwa i fałsz, z którym niestety mamy styczność praktycznie codziennie.
Książka dostarcza wskazówek i narzędzi, które pomagają odróżnić prawdę od fałszu. Opanowanie ich i nauczenie się ich stosowania w praktyce może pomóc w wykrywaniu kłamstwa. Pozwoli na lepszą ocenę czy ktoś jest prawdomówny, czy też stara się nas wywieść w pole. W książce znajdziemy konkretne przykłady i analizę kłamstw m.in. znanych osób: Billa Clintona, Lance Armstronga, Tigera Woodsa, O.J. Simpsona, Katie Holmes, Toma Cruise’a, Angeliny Jolie czy Brada Pitta.
Kontekst jest ważny
To o czym warto pamiętać to, że przy wykrywaniu u kogoś kłamstwa duże znaczenie ma kontekst. Zanim dokonamy oceny trzeba wpierw ustalić punkt odniesienia. Niektórzy posługują się powierzchownymi informacjami i na ich podstawie dokonują błędnych interpretacji. Często, aby wyciągać trafne wnioski trzeba długo obserwować daną osobę, aby określić jej zwykłe zachowania kiedy mówi prawdę. Wówczas możemy przyrównać to co ktoś mówi lub robi do tego punktu odniesienia. Przeanalizować odchylenia od zachowania bazowego. Jeśli ktoś nigdy nie wykonuje określonych gestów, a nagle niespodziewanie zaczyna to robić, może warto się zastanowić skąd wynika ta zmiana i czy nie wynika ona z kłamstwa.
Kłamstwo nie popłaca i jak głosi stare powiedzenie „ma krótkie nogi”. Prędzej czy później wychodzi na jaw i obraca się przeciwko kłamcy. Kłamanie jest też sporym wysiłkiem, zarówno fizycznym, jak też umysłowym. Kłamca musi też dobrze pamiętać historię, którą wymyślił, aby uniknąć wykrycia. Lepiej, więc być uczciwym i nie kłamać, dzięki czemu mamy mniej stresów i możemy spać spokojnie. Jak ujął to Mark Twain „Jeśli mówisz prawdę, nie musisz niczego pamiętać“.
Zdolność rozpoznania, czy ktoś mówi prawdę, czy nie, to dla ważna życiowa umiejętność. Warto, więc poznać lepiej „mowę kłamców“, nauczyć się jak rozpoznawać oszustów, by nie paść ich ofiarą i móc się przed nimi obronić.
“Kłamstwa mogą wygrać sprint, ale to prawda wygrywa cały maraton”.
A Ty znasz jakieś sposoby, aby wykryć kłamstwo? Napisz w komentarzu.
