Jak myśleć krytycznie? 7 składników krytycznego myślenia

Czy jesteś osobą myślącą krytycznie? Autorefleksyjne, aktywne myślenie określane jest myśleniem krytycznym. Myślenie krytyczne odgrywa ważną rolę w podejmowaniu wielu decyzji, które wpływają na twoje życie. Takich jak wybór kierunku studiów, ścieżki kariery zawodowej, wzięciu ślubu, czy zdecydowaniu się na dzieci. W przeciwieństwie do myślenia pasywnego, myślenie krytyczne wymaga samodyscypliny oraz umiejętności zadawania pytań i szukania odpowiedzi. Jako osoba myśląca krytycznie, trzeba zrozumieć problem lub kwestię, przyjrzeć im się ze wszystkich stron, rozważyć różne opcje i podjąć najlepszą możliwą decyzję. Myślenie krytyczne pomaga wyjaśnić problem i wymyślić kreatywne rozwiązania. Pozwala też rozwijać wiele innych umiejętności i cech osobistych, które są ważne dla osiągania sukcesu, takich jak samoświadomość, uczciwość wobec siebie, auto-motywacja, otwarty umysł czy empatia. Jak myśleć krytycznie? Oto kilka wskazówek, które mogą w tym pomóc.

“Myślenie nie jest łatwe, ale można się do niego przyzwyczaić”. – Alan Alexander Milne, Kubuś Puchatek

Jak myśleć krytycznie? 7 składników krytycznego myślenia

Krytyczne myślenie nie przychodzi łatwo, wymaga wprawy, czasu i praktyki. Na szczęście krytyczne myślenie jest umiejętnością, której można się nauczyć. Kluczem do krytycznego myślenia jest trzymanie się określonych i wysokich standardów. Fundacja Krytycznego Myślenia (Foundation for Critical Thinking) wymienia ich siedem. Zawsze, kiedy myślimy, mówimy czy piszemy, powinniśmy trzymać się wszystkich siedmiu standardów. Oto składniki krytycznego myślenia:

#01 Jasność

Jest fundamentem krytycznego myślenia. Myśl lub stwierdzenie są jasne, jeśli zostały wyraźnie wyrażone i są zrozumiałe. Kiedy myśl lub stwierdzenie są zagmatwane i niejasne, dowiedzenie się, czy są prawdą czy fałszem, faktem czy opinią, jest praktycznie niemożliwe. Zadaj sobie pytania:

Czy myślisz i wyrażasz się jasno?
Czy używasz skomplikowanego języka, aby uchodzić za osobę bardziej inteligentną i wyrafinowaną?

#02 Precyzja

Oznacza dokładność i stanowi przeciwieństwo ogólnikowości. Niewyraźne i ogólne stwierdzenia są czasami prawdziwe, ale zazwyczaj mało konkretne. Zadaj sobie pytania:

Czy to stwierdzenie jest wystarczająco konkretne?
Czy powinienem podać więcej szczegółów?

#03 Dokładność

Oznacza podawanie faktów. Stwierdzenie jest ścisłe, jeśli opiera się na faktach, a nieścisłe, jeśli jakaś pomyłka, domysł czy opinia aspirują do tego, aby być faktem. Jeśli pogląd opiera się na faktach, może być sprawdzony i zweryfikowany. Zadaj sobie pytania:

Czy to rzeczywiście jest prawda?
Czy możliwe jest sprawdzenie tego? Jeśli nie, stwierdzenie prawdopodobnie jest nieścisłe.
Na czym opiera się to stwierdzenie?
Jak pewne jest źródło tej informacji?

#04 Trafność

Fakt lub koncepcja są trafne, jeśli mają bezpośredni związek z omawianym przedmiotem. Jeżeli nie mają – trzeba je uznać za nietrafne. Zadaj sobie pytania:

Czy to jest związane z problemem?
Czy to wprowadzono je, aby zmienić temat, skrytykować kogoś lub zrzucić na niego winę?

#05 Głębokość

Myśl jest głęboka, jeśli rozważa istotę problemu. Płytki argument dotyka tylko powierzchni zjawiska. Natomiast głęboki bada wszystkie strony kwestii. Zadaj sobie pytania:

Czy tylko “prześlizguję się” nad problemem?
Czy akceptuję to, co powiedział ktoś inny, bez starannego przemyślenia?
Czy ta kwestia jest bardziej złożona, niż się wydaje?

#06 Szerokość

Stopień, w jakim stwierdzenie bierze pod uwagę inne argumenty i punkty widzenia. Aby myśleć szeroko, trzeba wykryć i przeanalizować czynniki, które wpływają na kształtowanie się opinii. Zadaj sobie pytania:

Czy istnieje inny sposób spojrzenia na tę sprawę?
Jak moje doświadczenia i wartości wpływają na moje myślenie?
Czy patrzę na tę sprawę z wąskiego punktu widzenia?
Jak wyglądałoby to z innego punktu widzenia?

#07 Logika.

Logika to proces prawidłowego rozumowania i wyciągania z faktów prawidłowych wniosków. Obejmuje również podawanie przekonujących wyjaśnień tych wniosków. Zamiast przyjmować koncepcję jako coś oczywistego, warto upewnić się, że wspierają ją mocne dowody. Aby wykazać, czy rozumowanie jest logiczne, zadaj sobie pytania:

Czy mam dowody na to stwierdzenie?
Czy istnieje jakiś dowód przeczący temu stwierdzeniu?
Czy to rzeczywiście jest prawda? A może przyjmuję to za oczywistość?
Czy istnieje jakiś inny możliwy wniosek?
Czy którekolwiek z moich pomysłów przeczą sobie nawzajem?

Uwagi końcowe

Za myśleniem idzie przeważnie działanie. Dlatego opanowanie umiejętności krytycznego myślenia jest bardzo ważne. Pozwala uniknąć pułapek myślenia i błędów poznawczych. Myśląc krytycznie możesz, wyciągać trafne wnioski, podejmować bardziej przemyślane decyzji, a w konsekwencji działać efektywniej i skuteczniej.

Oto poznałeś siedem kluczowych składników krytycznego myślenia: jasność, precyzja, dokładność, trafność, głębokość, szerokość, logika. Kieruj się tymi siedmioma standardami w myśli, mowie i piśmie.

Znajduj czas, aby pomyśleć, w jaki sposób myślisz. Myśl krytycznie – działaj bardziej świadomie i skutecznie!