Podejmujesz ważne decyzje? Uważaj bo popełnisz koszmarny błąd! Olivier Sibony, profesor strategii i konsultant zarządzania, opierając się na dziesiątkach fascynujących i pouczających studiów przypadków zidentyfikował dziewięć pułapek decyzyjnych, w które często wpadamy. Te błędy i uprzedzenia poznawcze sprawiają, że działamy wbrew własnemu interesowi i podejmujemy błędne decyzje. Przyjrzyjmy się więc bliżej tym pułapkom, aby ich uniknąć.

“Wszyscy podejmujemy złe decyzje. Błądzić to rzecz ludzka”. – Oliver Sibony

Popełniasz koszmarny błąd! 9 pułapek decyzyjnych, w które wpadamy

Nawet najmądrzejsi i najbardziej doświadczeni z nas popełniają częste i przewidywalne błędy. Istnieje dziewięć pułapek decyzyjnych:

#01 Pułapka storytellingu

“Zbyt piękne, żeby nie było prawdziwe”.

Storytelling – siła narracji, sprawia że kiedy słyszymy jakąś świetną historię, naszym naturalnym odruchem jest szukanie elementów, które ją potwierdzają. Ignorujemy informacje, które są sprzeczne z naszymi pierwotnymi przekonaniami. Zaczynamy wierzyć w słuszność opowiadanej historii.

#02 Pułapka naśladownictwa

“Steve Jobs, ten geniusz…”

Poszukiwanie wzorców nas inspiruje, ale może także sprawić, że się zagubimy. Zbyt szybko uznajemy kogoś za wzór do naśladowania. Przypisujemy cały sukces lub porażkę talentom jednostki nie doceniając skutków innych okoliczności. Ponadto skupiamy się na przypadkach osób, które odniosły sukces, zapominając o “przegranych”.

#03 Pułapka intuicji

“Uwierz w moje ogromne doświadczenie…”

Intuicja odgrywa ważną rolę w naszych decyzjach. Jednak aby nam służyła musimy nauczyć się ją oswajać i nią zarządzać. Musimy wiedzieć, kiedy nam pomaga, a kiedy wprowadza nas w błąd. Intuicja dobrze działa gdy mamy przewidywalne otoczenie, trwałą praktykę oraz szybką i jasną informację zwrotną. Jeśli chodzi o decyzje strategiczne w zmienny otoczeniu jest ona przeważnie złym doradcą.

#04 Pułapka nadmiernej pewności siebie

“Just Do It”

Mamy tendencję do przeceniania swoich możliwości. Nadmierna pewność siebie może przybierać różne formy. Ulegamy złudzeniu planowania, które np. prowadzi do nieoszacowywania terminów i kosztów. Formułujemy też nasze prognozy ze zbyt dużą precyzją. Nasza nadmierna wiara we własne możliwości i nasze przewidywania oraz ogólna presja by wykazywać się pewnością siebie sprawia, że często nie doceniamy konkurencji.

#05 Pułapka bezczynności

“Wszystko jest pod kontrolą”

Bezczynność przyczynia się do niedoszacowania wstrząsów i dysrupcji. Łatwiej jest nam nie decydować, niż decydować, mamy więc skłonność do niepodejmowania decyzji, a tym samym do utrzymywania status quo. Istnieje też szczególna forma bezczynności, która nie polega dosłownie na nicnierobieniu: to ona sprawia, że trwamy w “ślepym zaułku”, ale podwajamy nasze wysiłki i środki. Im większe straty (koszty utopione), tym ważniejsze staje się przekonanie samym siebie, że “nie poszły na marne”.

#06 Pułapka przestrzegania ryzyka

“Bądźcie przedsiębiorcami!”

Obserwujemy sprzeczność między z jednej strony “teoretycznym” apetytem na ryzyko, jakie firma powinna przyjąć, a z drugiej strony dużą indywidualną niechęcią wobec podjęcia ryzykownej decyzji. Sprzeczność ta stanowi problem, bo przesadna niechęć do ryzyka może być równie szkodliwa co nieuzasadniony optymizm. Bardziej boli nas strata niż zysk w tej samej wielkości. Nie lubimy niepewności, wolimy znane ryzyko niż nieznane. Mam skłonność oceny sytuacji z przeszłości na podstawie dostępnych danych ex post – “wiedziałem, że tak się stanie”.

#07 Pułapka horyzontów czasowych

“Perspektywa długoterminowa to odległa przyszłość”

Nasza ocena wartości w czasie wykazuje błąd nastawienia na teraźniejszość. Dzień “jutro” liczy się znacznie bardziej niż dzień “za rok”. Niechęć do straty w połączeniu z nastawieniem na teraźniejszość prowadzi do krótkowzroczności. Aby nie przegapić celu natychmiastowego zysku (postrzeganego jako strata) często rezygnujemy z długoterminowych inwestycji tworzących wartość.

#08 Pułapka grupowego myślenia

“Ponieważ wszyscy to robią…”

“Jeśli wszyscy to robią, dlaczego ja nie mogę?”. Grupowe myślenie jest racjonalne dla jednostki. Z jednej strony ze względu na presję społeczną, z drugiej strony dlatego że logiczne jest uwzględnianie opinii innych. Jednak myślenie grupowe może skłonić nawet najlepiej poinformowanych uczestników do uciszenia wątpliwości i dostosowania się do grupy.

#09 Pułapka konfliktu interesów

“Nie mówię tego, ponieważ…”

Uważamy, za rzecz oczywistą, że jednostki przekładają osobiste interesy ponad interesy zbiorowe. Paradoks takiego myślenia polega na tym, że jest ono zarówno prawdziwe, jak i bardzo niewystarczające. Często pozostajemy pod wpływem naszych interesów, nie zdając sobie z tego sprawy.

5 głównych rodzin błędów poznawczych

Wpadamy w te dziewięć pułapek decyzyjnych, bo popełniamy powszechnie występujące błędy poznawcze. Błędy te według Oliviera Sibony można pogrupować w pięć głównych rodzin błędów:

#01 Błędy modelu mentalnego

Pierwsza rodzina to błędy modelu mentalnego. Błąd konfirmacji, który powoduje, że ignorujemy fakty, które są sprzeczne z naszymi pierwotnymi przekonaniami jest tu głównym błędem. Ale do tej grupy należą też inne błędy. Storytelling, błąd doświadczenia, błąd atrybucji, efekt aureoli i stronniczość przeżywalności. Wszystkie te błędy wynikają z tej samej logiki – sugerują nam zbyt proste wyjaśnienia złożonych problemów.

#02 Błędy działania

Druga rodzina to błędy działania. Przecenianie samego siebie – bezwzględne i relatywne, złudzenie planowania, nadmiar optymizmu, zaufania do naszych przewidywań i wiara w intuicję, a nawet niedocenianie konkurencji. Zasadniczo wszystkie te błędy zachęcają nas do robienia tego, czego nie powinniśmy robić.

#03 Błędy bezczynności

Trzecie rodzina to błędy bezczynności. Działają one jak przeciwstawna siła do błędów działania. Te błędy zniechęcają nas do działania, kiedy powinniśmy działać. Są to błędy zakotwiczenia, bezczynność zasobów, błędy status quo, eskalacja zaangażowania, koszty utopione (ang. sunk costs), niechęć do straty, przesadna niechęć do ryzyka i niepewności.

#04 Błędy grupowego myślenia

Czwarta rodzina to błędy grupowego myślenia. Groupthinking – uciszanie różnic zdań w grupie, polaryzacja, tendencja grup do podejmowania decyzji, które są bardziej skrajne niż punkty widzenia członków grupy, efekty kaskady, wrażliwość wyniku na kolejność wyrażania opinii. W konsekwencji grupowego myślenia, grupa może z pełną racjonalnością podjąć złą decyzje.

#05 Egocentryzm atrybucyjny 

Czwarta rodzina to egocentryzm atrybucyjny. Konflikty interesów jednostki i grupy. “Self-serving bias”, który prowadzi do ograniczonej etyczności, która wpływa na nasz osąd etyczny. Szczere i nieudawane podzielanie punktów widzenia, które sprzyjają naszym interesom. Nadmierne faworyzowanie teraźniejszości. Różny osąd działania – zaniechania. Odmienna ocena wyborów czynnych i biernych, w szczególności tolerancja dla braku podejmowania decyzji, które uznaliśmy za błędne lub niemoralne, gdyby były czynne.

Uwagi końcowe

Wszyscy podejmujemy decyzje przez cały czas. Jest to tak naturalne, że prawie się nad tym nie zastanawiamy. Oto poznałeś pułapki czyhające na decydenta i często występujące błędy poznawcze, przez które w nie wpadamy. Główną przyczyną popełniania tych wszystkich pomyłek jest nasze głębokie przekonanie o trafności własnych sądów.

Chcesz uniknąć błędów i poprawić jakość swoich decyzji?

Olivier Sibony i jego książka “Popełnisz koszmarny błąd!” wskaże Ci najczęstsze błędy poznawcze i pokaże jak podejmować lepsze decyzje w pracy i życiu codziennym. “Popełnisz koszmarny błąd!” to wspaniały przewodnik po rozważnym podejmowaniu decyzji. A dzięki wydawnictwu Media Rodzina i tłumaczeniu Pawła Kubickiego ta błyskotliwa, zabawna i pełna mądrości książka dostępna jest po polsku.

Olivier Sibony posiada tę rzadką i wręcz magiczną umiejętność ujmowania złożonych koncepcji w dynamiczną i łatwą do zrozumienia narrację. Czytanie książki Oliviera Sibony’ego jest jak spędzanie czasu z mądrym, dowcipnym przyjacielem, któremu bardzo zależy na tym, by pomóc ci dokonywać lepszych wyborów. Ma on dar wywoływania uśmiechu, zmuszania do myślenia, a następnie skłaniania do działania.

Popełnisz koszmarny błąd! - Olivier Sibony
Popełnisz koszmarny błąd! – Olivier Sibony

Książka “Popełnisz koszmarny błąd!” wypełniona jest fascynującymi i czasem wręcz przerażającymi historiami niepowodzeń w podejmowaniu decyzji… daje otuchę i rady nam wszystkim, którzy musimy dokonywać trudnych wyborów. Zdecydowanie warto ją przeczytać jeśli chcesz:

  • identyfikować i zrozumieć najczęstsze błędy, które prowadzą do złych decyzji
  • nauczyć się interpretować fakty z różnych perspektyw
  • dowiedzieć się o najnowszych wynikach badań z zakresu nauk behawioralnych
  • okryć kluczowe zasady – “filary” architektury decyzyjnej potrzebnej do skutecznego podejmowania decyzji
  • poznać 40 praktycznych narzędzi i sposobów, które pozwalają unikać pułapek decyzyjnych.

“Popełnisz koszmarny błąd!” to znakomita lektura dla każdego, kto jest zainteresowany poprawą swojego procesu decyzyjnego.

Możesz walczyć z błędami, które wypaczają proces podejmowania decyzji, ucząc się je rozpoznawać i stosując szereg skutecznych technik. Ta pełna żywych historii i ważnych lekcji, książka może być najlepszą inwestycją, jakiej dokonasz w tym roku.

Dzięki tej praktycznej wiedzy gdy nadejdzie czas na podjęcie decyzji możesz zapobiec “koszmarnemu błędowi” i dokonasz właściwego wyboru.

“Nasze uprzedzenia prowadzą nas na manowce, ale w kierunku który możemy przewidzieć”. – Oilver Sobony

Sprawdź też: Proces WRAP i 4 wrogowie dobrych decyzji których musisz pokonać

A Tobie co pomaga podejmować dobre decyzje?