Servant Leadership – 10 najważniejszych cech przywódcy służebnego

W nowoczesnych organizacjach coraz częściej odchodzi się od tradycyjnych, autokratycznych modeli przywództwa. Wypiera je i zastępuje tzw. przywództwo służebne (ang. servant leadership). Jest bardziej efektywne i skuteczne, zwłaszcza pod względem budowania relacji z ludźmi. Wiele organizacji z prestiżowej listy “100 najlepszych pracodawców” klasyfikowanych według magazynu “Fortune” korzysta i jest zwolennikiem podejścia w stylu przywództwa służebnego. Włączyło je do swojej kultury organizacyjnej i korporacyjnej. Przywództwo służebne daje nadzieje na funkcjonowanie lepszych i bardziej opiekuńczych instytucji. Poza tym, co jest szczególnie istotne dla biznesu i inwestorów, firmy które stosują przywództwo służebne osiągają lepsze wyniki rynkowe. Przyjrzyjmy się więc, na czym polega przywództwo służebne i jakie cechy powinien mieć przywódca służebny.

„Współcześni przywódcy wiedzą, że nie są w stanie wiele zdziałać bez skutecznych podwładnych”.

Czym jest przywództwo służebne?

Nazwa przywództwo służebne może sugerować, że chodzi o sytuacje kiedy liderzy pracują dla swoich pracowników i podwładnych, a Ci z kolei przejmują rolę lidera i decydują co, gdzie, kiedy i jak robić. Nie o to jednak chodzi w przywództwie służebnym.

Część osób natomiast uważa, że nie można łączyć kierowania ludźmi jednocześnie ze służbą dla nich. Osoby te jednak nie do końca rozumieją na czym faktycznie polega przywództwo, a zwłaszcza przywództwo służebne.

Dla niektórych przywództwo kojarzy się tylko z rolą wizjonerską i kierowniczą, czyli wykonywaniem tego co właściwe. Z drugiej strony obok przywództwa mamy zarządzanie, które koncentruje się na implementacji i robieniu rzeczy we właściwy sposób. Jednak na te dwa aspekty nie powinno się patrzeć w sposób rozłączny, bo oba składają się na rolę przywódcy.

Przywództwo służebne obejmuje dwa istotne elementy

Po pierwsze mamy element przywódczy tj. rolę strategiczną, wizjonerską i kierowniczą. A po drugie mamy element służebny, czyli rolę operacyjna i implementacyjną.

Na przywództwo można spojrzeć jak na proces wpływu, który polega na tym, że lider pomaga swoim ludziom osiągać cele. Oczywiście wszystko zaczyna się od roli wizjonerskiej, wskazania kierunku przez lidera. Niezmiernie ważne jest określenie wizji – motywów działania, wyznaczenie konkretów celów, które chcemy osiągnąć, a także wartości, którymi będziemy się kierować na drodze do ich realizacji.

Jeśli ludzie nie mają przekazanej przekonującej, inspirującej i zrozumiałej wizji przyszłości, która nadaje sens oraz jasnego dobrze określonego celu, do którego mają dojść, szybko się zniechęcą. Raczej zwrócą się w stronę swoich własnych celów i interesów. Gdy nie są określone wartości, akceptowalne zachowania i postawy, ludzie mogą mieć wątpliwości jak postępować. Mogą zacząć używać metod i sposobów, które nie będą spójne z wartościami jakimi chce się kierować organizacja.

Piramida przywództwa

Jeśli chodzi o przywództwo służebne to tradycyjna piramida hierarchiczna, która polega na tym że wizja i kierunki działania spływają z wyższych szczebli zarządzania na niższe, ma zastosowanie w aspekcie przywódczym. Oczywiście liderzy powinni w możliwym stopniu angażować ludzi w proces kreowania wizji i wytyczania kierunku, jednak jest to ich odpowiedzialność i nie powinni jej delegować.

Gdy wizja jest już określona, zakomunikowana i ludzie ją znają, rola lidera ulega transformacji. Jego sposób działania i myślenia zwraca się w stronę implementacji, czyli drugiego elementu przywództwa służebnego. Do głosu dochodzi aspekt służebny. Trzeba zastanowić jak postępować, aby działać w zgodzie z wizją i osiągnąć wyznaczone cele.

Odwrócenie piramidy organizacyjnej

Liderzy służebni w fazie implementacji odwracają piramidę hierarchii. Na górze piramidy są klienci i ludzie, którzy bezpośrednio ich obsługują oraz inni interesariusze jak inwestorzy i akcjonariusze. Na dole piramidy jest najwyższa kadra zarządzająca. To odwrócenie piramidy umieszcza liderów na samym dole, tak aby mogli służyć swoim pracownikom i klientom, znajdującym się na szczycie piramidy. Dzięki odwróceniu piramidy to ludzie, którzy wykonują bieżącą operacyjną działalność stają się odpowiedzialni, a rolą lidera jest sprawne reagowanie na ich potrzeby. Zadaniem lidera jest pomagać pracownikom osiągać cele, rozwiązywać problemy, działać w zgodzie z wizją.

Jeśli w fazie implementacji nadal utrzymywana jest piramida hierarchii, gdzie zarządzający są na górze piramidy, może mieć to negatywny wpływ na klientów i wyniki firmy. Ludzie z niższych szczebli hierarchii mogą uznać, że mają tylko słuchać poleceń, bo cała odpowiedzialność jest po stronie liderów, a oni mają jedynie reagować i spełniać posłusznie ich zachcianki. Ludzie zaczynają wtedy zasłaniać się polityką firmy, decyzjami kierownictwa itp. Dlatego tak ważne jest, aby w fazie implementacyjnej odwrócić tą piramidę o 180 stopni.

O tym jak funkcjonuje organizacja i jak ustawiona jest piramida hierarchii, często jako klienci możemy się przekonać mając kontakt z pracownikami danej firmy. W firmach, gdzie ludzie nie mają poczucia odpowiedzialności za to co robią można usłyszeć „to nie ja ustalam zasady”, „czy mam zawołać kierownika”, „taka jest polityka firmy” itp. W najlepszych firmach to pracownicy liniowi przejmują odpowiedzialność, wykazują inicjatywę i robią wszystko by dostarczyć wartość i spełnić oczekiwania klienta.

Podsumowując wizja i kierunek (przywództwo) pozostaje w gestii tradycyjnej hierarchii. Rola służebna odwraca tę hierarchię. Wspiera wszystkich członków organizacji w budowaniu relacji, uzyskiwaniu świetnych wyników, a przede wszystkim w zaspokajaniu potrzeb i zwiększaniu zadowolenia klientów.

“Najlepsi podwładni wiedzą, jak być swoimi własnymi przywódcami”. – Robert E. Kelley

Co wyróżnia lidera służebnego? Oto 10 najważniejszych cech o wielkiej wadze i znaczeniu dla rozwoju lidera służebnego:

#01 Słuchanie

Najlepszych liderów cechują wysokorozwinięte umiejętności w komunikacji. A także zdolność do podejmowania trafnych decyzji. Nie inaczej jest w przypadku liderów służebnych. Jednak aby rozwinąć w sobie te umiejętności na odpowiednim poziomie niezbędna jest zdolność do szczerego i uważnego słuchania. Przywódcy służebni starają się zrozumieć czego chcą i oczekują inni ludzie. Uważne i aktywne słuchanie pomaga mi doprecyzowywać. Słuchają na kilku poziomach, zarówno słyszą to co ktoś mówi, jak również to co zostaje niewypowiedziane wprost. Słuchanie w przypadku liderów służebnych obejmuje też wsłuchiwanie się w swój głos wewnętrzny oraz refleksję nad tym co usłyszeli.

Sprawdź: Skuteczna komunikacja i aktywne słuchanie

#02 Empatia

Empatia, umiejętność „wejścia w buty” drugiej osoby, rozpoznawanie emocji własnych oraz innych jest niezwykle cenna. Przywódca służebny jest empatyczny i stara się zrozumieć uczucia osób, z którymi wchodzi w interakcję. Nie podejrzewa ludzi o złe intencje, nie odtrąca ich, nawet w sytuacjach gdy jest zmuszony zakwestionować uzyskane przez nich rezultaty czy działania. Przywódcy służebni nie tylko aktywnie słuchają, ale również umieją być uważni i empatyczni.

Sprawdź: Empatia w biznesie fanaberia czy konieczność?

#03 Uzdrawianie

Przywódcy służebni mają umiejętność uzdrawiania relacji. To potężna siła transformacyjna i integrująca. Przywództwo służebne pozwala na uzdrawianie zarówno siebie jak też stosunków z innymi ludźmi. Wiele osób doświadcza bólu i zmaga się z różnymi problemami natury emocjonalnej. Przywódcy służebni umieją to dostrzec i pomóc cierpiącym osobom, z którymi mają kontakt.

Sprawdź: Kintsugi. Jak pokonywać i czerpać siły z życiowych trudności?

#04 Świadomość

Ogólnie pojęta świadomość, zwłaszcza samoświadomość czyni lidera służebnego silnym. Wspomaga go w zrozumieniu spraw związanych z władzą, etyką i wartościami. Umożliwia bardziej całościowy i spójny pogląd na sytuacje, w których się znajduje. Najbardziej zdolni liderzy działają poza strefą komfortu są świadomi, wykazują wewnętrzny spokój i opanowanie.

#05 Perswazja

W procesie podejmowania decyzji liderzy służebni polegają na perswazji. Nie wykorzystują swojej pozycji, aby uzyskać to co chcą, a starają się przekonać ludzi do swoich idei. To odróżnia ich od tradycyjnych liderów, którzy stosują autorytarny model przywództwa. Przywódcy służebni dążą do konsensusu i wspólnego obopólnie korzystnego porozumienia. Ich zdaniem perswazja jest ważniejsza i bardziej skuteczna niż przymus.

Sprawdź: Perswazyjny przekaz. Jak zwiększyć swoją siłę przekonywania?

#06 Konceptualizacja

Przywódcy służebni mają wielkie marzenia i plany. Uważają, że warto oderwać się od codziennej rzeczywistości i status quo.  To pozwala szerzej spojrzeć na dany problem, czy sposoby działania organizacji, w której funkcjonują. Takie podejście wymaga praktyki i dyscypliny. Tradycyjni przywódcy często koncentrują się na perspektywie krótkoterminowej i celach operacyjnych. Przywódcy służebni patrzą z szerokiej perspektywy i są otwarci na nowej idee. Przywódcy służebni umieją zachować równowagę miedzy myśleniem konceptualnym, a codziennym działaniem operacyjnym.

W szczególności członkowie zarządów i zarząd firmy powinien być konceptualny i raczej nie angażować się bezpośrednio w bieżące działania operacyjne, które leżą w gestii pracowników.

Sprawdź: 5 sekretów jak odblokować kreatywność i myśleć jak Leonardo da Vinci

#07 Zapobiegliwość

Wchodzenie w nowe nieznane obszary i konceptualizacja, wiąże się z umiejętnością przewidywania i określania skutków, które mogą się zmaterializować. Przywódcy służebni wyciągają wnioski z przeszłości, analizują aktualną sytuację i są w stanie trafnie oceniać przyszłe konsekwencje, które mogą wystąpić w następstwie ich decyzji. Korzystają skutecznie ze swojej intuicji, cechuje ich myślenie perspektywiczne i zapobiegliwość.

#08 Powiernictwo

Zarządzanie można zdefiniować jako opiekę i trzymanie nad czymś pieczy dla innych. Istotną cechą przywództwa służebnego jest powiernictwo, działanie i zaangażowanie w pracę na rzecz dobra innych ludzi. A także przekonanie o wyższości perswazji i otwartości nad kontrolą. Służba na rzecz innych to istotny element przywództwa służebnego.

#09 Zaangażowanie w rozwój ludzi

Przywódcy służebni wychodzą z założenia, że każdego człowieka cechuje wewnętrzna wartość. Starają się wspierać i rozwijać pracowników, aby Ci wzrastali. Przywódcy służebni biorą na siebie odpowiedzialność za rozwój osobisty i zawodowy swoich pracowników i członków zespołów. Czynią to na różne sposoby. Przeznaczając środki na szkolenia, zachęcają do inicjatywy i doceniają pomysły pracowników. Włączają i angażują pracowników w proces decyzyjny. Wspierają w nabywaniu nowych kompetencji i umiejętności itp.

#10 Budowanie społeczności

Przywódca służebny wierzy w siłę społeczności. Stara się znaleźć sposoby na budowanie i wzmacnianie społeczności wewnątrz organizacji, w której działa. Według założeń przywództwa służebnego społeczność może być zbudowana także w warunkach biznesowych i instytucjonalnych. Przywódcy służebni wskazują ludziom kierunek i jednoczą ludzi, aby powstała zintegrowana i wzajemnie wspierającą się społeczność.

Uwagi końcowe

Oto poznałeś 10 najważniejszych cech lidera służebnego. Oczywiście nie jest to lista, która wyczerpuje wszystkich cechy jakie powinien posiadać przywódca służebny, jednak te są szczególnie ważne.

Przywództwo służebne to podejście, które pomaga budować relacje zarówno wewnątrz organizacji, jak też na zewnątrz z szeroko rozumianymi Klientami organizacji. A to z kolei procentuje i daje wymierne korzyści i wyniki również finansowe.

Aby dowiedzieć się więcej o przywództwie służebnym sięgnij po książkę „Servant Leadership w praktyce“, której autorami są Ken Blanchard (znany z serii bestsellerowych książek o „Jednominutowym menedżerze“) i redaktor Renee Broadwell. Na polskim rynku książka została wydana przez MT Biznes i jest dostępna po polsku dzięki tłumaczeniu Aleksandry Samson-Banasik. To świetna propozycja dla każdego kto chciałby się stać lepszym przywódcą.

Każdy sukces zaczyna się od jasnego określenia celu – aspekt przywódczy. Gdy cel już jest znany lider przechodzi w tryb służebny. Pracuje dla swoich ludzi i pomaga im osiągać cele. Działając w trybie służebnym, lider powinien pamiętać, że każdy człowiek wymaga indywidualnego podejścia i że w zależności od zadania oraz kompetencji pracownika do jego wykonania to podejście musi być odpowiednio dopasowane.

W modelu przywództwa służebnego, lider jest przede wszystkim wsparciem dla swego otoczenia, usuwa bariery, motywuje ludzi, rozwija i pomaga im osiągać cele.

„Siła przywódców służebnych nie wynika z ich pozycji. Ludzie podążają za nimi nie dlatego, że się ich boją, lecz dlatego, że ich podziwiają. Zapracowali sobie na prawo bycia przywódcami”.

Aby być lepszym przywódcą sprawdź też 11 sekretów przywództwa czyli jak być wielkim liderem oraz Co mówią charyzmatyczni i wielcy liderzy? Jak inspirują do działania?

A Twoim zdaniem jakie cechy powinien posiadać skuteczny lider i przywódca? Napisz w komentarzu.