7 kluczowych umiejętności XXI wieku by odnieść sukces

Żyjemy w świecie przyspieszających zmian. Nowe branże ciągle się rodzą, a stare stają się przestarzałe. Wiele zawodów, które uczniowie szkół podstawowych będą wykonywać w przyszłości, jeszcze nie istnieje. Zarówno siła robocza, kapitał ludzki, jak i nasza baza wiedzy szybko się rozwijają. W połączeniu ze skutkami postępującej automatyzacji technologicznej dla pracowników pozostawia to kluczowe pytanie: jakie umiejętności będą potrzebne przyszłym pokoleniom?

We współczesnym świecie można zaobserwować dwa główne trendy, które stanowią wyzwanie, a zarazem dają wiele możliwości dla systemu edukacji. Po pierwsze, świat w coraz większym stopniu przechodzi od gospodarki przemysłowej do gospodarki opartej na wiedzy. A po drugie młode pokolenia wychowane w Internecie mają inne oczekiwania i motywacje do nauki.

Te dwie siły jak argumentuje dr Tony Wagner z Harvard University, zmuszają nas do przemyślenia oraz zmiany stosowanych metod i systemu edukacji. W swojej analizie, której wyniki opisał w książce „The Global Achievement Gap: Why Even Our Best Schools Don’t Teach the New Survival Skills Our Children Need-And What We Can Do about It” zidentyfikował to, co nazywa „globalną luką w osiągnięciach”. Chodzi o rozbieżność między tym co nauczają i testują nawet nasze najlepsze szkoły, a niezbędnymi umiejętnościami jakich potrzebują uczniowie do skutecznego i efektywnego funkcjonowania w świecie XXI wieku.

Pokolenia internetowe mają inne potrzeby

Dr Wagner zwraca uwagę, że w dzisiejszej erze cyfrowej “pokolenie internetowe” jest w większym stopniu przyzwyczajone do natychmiastowego zaspokajania potrzeb. Aktywnie korzysta z sieci w celu zawierania znajomości i nawiązywania kontaktów, poszukiwania odpowiedzi, potrzebnych im informacji i danych, rozwijania poprzez sieć swoich zainteresowań, samodzielnego uczenia się i wyrażania siebie.

Wszechobecny i wszechstronny dostęp do Internetu oraz nowych technologii ma decydujący wpływ na sposób myślenia i działania obecnego pokolenia. Internet jest dla nich środowiskiem naturalnym. Jednak system szkolny wciąż pozostaje mocno zakorzeniony w dziewiętnastowiecznych i dwudziestowiecznych paradygmatach i metodach edukacji. Nie przystaje do świata XXI wieku, w którym funkcjonują najmłodsze pokolenia. W szkołach wciąż uczymy zapamiętywać o wiele częściej niż myśleć, a w XXI wieku zwykłe zapamiętywanie nie doprowadzi nas zbyt daleko.

Badając sektor edukacji, przeprowadzając liczne wywiady z liderami organizacji, firm i analizując ogólnoświatową siłę roboczą, Wagner zidentyfikował siedem umiejętności przetrwania w przyszłości. Są to umiejętności i postawy, których młodzi ludzie bezwzględnie potrzebują, aby w pełni wykorzystać swój potencjał.

“Dzisiejsi uczniowie muszą opanować siedem umiejętności przetrwania, aby rozwijać się w nowym świecie pracy … aby stać się produktywnymi obywatelami, którzy przyczyniają się do rozwiązania niektórych z najbardziej palących problemów, przed którymi stoimy w XXI wieku” – Dr Tony Wagner

Oto 7 kluczowych umiejętności XXI wieku, które szkoły powinny w uczniach rozwijać:

#01 Rozwiązywanie problemów i myślenie krytyczne

Poświęcamy wiele czasu ucząc uczniów, jak odpowiadać na pytania, których często nie uczymy ich zadawać. Istotą krytycznego myślenia jest umiejętność zadawania właściwych pytań. Zanim będziesz mógł rozwiązać problem, musisz być w stanie krytycznie przeanalizować i zadać dobre pytanie, aby odpowiedzieć co go powoduje. Dlatego krytyczne myślenie i rozwiązywanie problemów są ze sobą powiązane.

Wagner zauważa, że dzisiejsza siła robocza jest zorganizowana zupełnie inaczej niż kilka lat temu. Widzimy różnorodne, interdyscyplinarne zespoły pracujące nad konkretnymi bardzo złożonymi problemami, w przeciwieństwie do indywidualnej i powtarzalnej pracy opartej na znanych i standardowych procedurach. Twój menedżer nie ma i nie zna wszystkich odpowiedzi i rozwiązań. To Ty jako pracownik musisz pomyśleć i je znaleźć. Pracodawcy poszukują pracowników, którzy potrafią rozwiązywać problemy i myśleć samodzielnie, a nie osób, którym trzeba mówić krok po kroku, co mają robić.

Presja ze strony konkurencji oraz szybko zmieniające się warunki na rynku sprawiają, że wyzwaniem jest ciągłe poszukiwanie innowacji – robienia rzeczy, które jeszcze nie zostały zrobione. Zmusza nas to do ponownego przemyślenia obecnych rozwiązań, innowacji, wymyślenia i zaproponowania czegoś zupełnie nowego, co dostarczy wartość. Firmy szukają dziś osób, które sprostają nowym wyzwaniom. Wymagają od pracowników, aby stawali się ekspertami, myślącymi o tym, jak na bieżąco udoskonalać produkty, procesy i usługi.

Innowacje wymagają twórczego geniuszu. Myślenia krytycznego i rozwiązywania problemów. Ten zestaw umiejętności buduje fundament postępu i rozwoju. Musimy mieć zdolność kwestionowania i podważania status quo, zanim będziemy mogli wprowadzać innowacje i zaproponować alternatywne lepsze rozwiązanie.

Myślenie krytyczne wymaga aktywnych umysłów oraz umiejętności:

• Wyboru i podejmowanie decyzji
• Dostrzegania powiązań miedzy różnymi rzeczami
• Identyfikowania pytań
• Doprecyzowywania i wyjaśnienia czegoś, co jest niejasne
• Analizowania danych i informacji
• Syntezowania, łączenia wielu różnych elementów w jedną całość lub przechodzenia od szczegółów do uogólnień
• Porównywania i kontrastowania
• Rozumowania
• Wnioskowania (indukcji) – rozumowania od szczegółu do ogółu

Rozwiązywanie problemów obejmuje:

• Rozpoznawanie problemów, znajdowanie rozwiązań, odpowiadanie na pytania i stawianie pytań.
• Dochodzenie, badanie, “burzę mózgów”, ocenę i wyjaśnienie.
• Wyciąganie wniosków, podejmowanie decyzji i rozwiązywanie problemów.

„Wczorajsze odpowiedzi nie rozwiążą dzisiejszych problemów”.

#02  Współpraca w różnych grupach i przywództwo poprzez wywieranie wpływu

Jednym z głównych trendów na rynku pracy jest obecnie wzrost liczby pracowników tymczasowych i tzw. „freelancerów”, który realizują konkretne zlecenia i projekty. Wiele osób rezygnuje z etatu i wybiera możliwość decydowania kiedy pracują, gdzie i dla kogo. Również firmy coraz chętniej korzystają z tego rodzaju pracowników. Zatrudniają ich na określony czas, do realizacji konkretnych przedsięwzięć. Dzięki temu mogą korzystać z szerokiego spektrum kompetencji oraz optymalizować i obniżać koszty pracy.

Technologia umożliwiła pracę i współpracę wykraczającą poza granice geograficzne. Wielonarodowe korporacje i organizacje współpracują ze sobą w różnych biurach rozlokowanych na całym świecie.

Jednak współpraca z użyciem technologii często zdalna, z osobami z różnych krajów, kultur i środowisk jest czymś, na co nasza młodzież musi być przygotowana. Nie tylko powinniśmy uczyć korzystać z narzędzi cyfrowych wykorzystywanych do komunikacji, ale też wspomagać tolerancję, promować zrozumienie międzykulturowe, różnorodność i wzajemny szacunek.

Praca grupowa to podstawa. Uczniowie potrzebują możliwości wspólnej pracy, rozumowania, udzielania sobie informacji zwrotnej. W tych kontekstach przywództwo w zespole nie polega już na dowodzeniu odgórnym autorytetem, ale raczej na wywieraniu wpływu, przekonywaniu, szukaniu konsensusu i kierowaniu przez wpływ. Szkoły nie uczą jak być przywódcą, mimo, że ta kompetencja jest jedną z najbardziej pożądanych przez pracodawców.

Współpraca obejmuje:

• Delegowanie ról, pracę w zespołach
• Syntetyzowanie różnych, często odmiennych punktów widzenia, poszukiwanie kompromisu i osiąganie konsensusu grupowego.
• Nauczanie innych, negocjowanie, słuchanie, komunikowanie się i budowanie społeczności nastawionej na współpracę i współdziałanie (grupy robocze).

Przywództwo obejmuje:

• Prowadzenie, nauczanie, wskazywanie kierunku innymi.
• Wykorzystanie umiejętności rozwiązywania problemów w celu wywarcia pozytywnego wpływu na innych.
• Facylitacja (ułatwianie), wyznaczanie celów (krótko- i długoterminowych).
• Wspólna praca, aby osiągnąć cele.
• Tworzenie przyjaznego, pełnego szacunku środowiska.
• Działanie etycznie.

“Współpraca to nie sentyment – to konieczność ekonomiczna”. Charles Steinmetz

#03 Zwinność i umiejętność adaptacji do nowych warunków

Żyjemy w świecie VUCA (Volatility – zmienność, ulotność, Uncertainty – niepewność, Complexity – złożoność,  Ambiguity niejednoznaczność). Dlatego ważne jest, aby umieć się dostosować i w razie potrzeby być w stanie ponownie zdefiniować swoją strategię i sposób działania.

Tradycyjnie nasze podejście do edukacji i pracy zostało zaprojektowane do wykonywania rutynowych i stałych procedur. Nauczyliśmy się, jak robić coś raz, a potem robiliśmy to w kółko. Uczenie się oznaczało przyzwyczajanie się, wyrabianie nawyku i wykonywanie ciągle tego samego z większą sprawnością.

W epoce postindustrialnej wpływ technologii oznacza, że musimy być zwinni (ang. “agile”) i umieć się dostosowywać do dynamicznej sytuacji, licznych zmian i często nieprzewidywalnych skutków różnych zakłóceń. Jest wielce prawdopodobne, że praca którą teraz wiele osób wykonuje ulegnie zmianie lub może w ogóle nie istnieć w przyszłości np. na skutek automatyzacji czy rozwiązań opartych o sztuczną inteligencję AI.

Powinniśmy pozwolić uczniom na znalezienie własnej drogi, podjęcie ryzyka i poszukiwania alternatywnej ścieżki. Nie tylko ważny jest końcowy rezultat, ale też sam proces dojścia do celu.

Obecnie aby osiągnąć sukces, zdobyć pracę i właściwie zrealizować swoją karierę zawodową trzeba: umieć się uczyć; umieć się oduczać tego co się nauczyło oraz umieć uczyć się na nowo. Trzeba myśleć elastycznie, mieć zdolność adaptowania się do nowych warunków i potrafić wykorzystywać szereg narzędzi do rozwiązywania problemów.

Zwinność i zdolność do adaptacji wymagają:

• Myślenia nieszablonowego – ang. “think out of the box”
• Bycia elastycznym
• Otwartym i gotowym zaakceptować i wprowadzić zmiany.

“Gatunkiem, który przetrwa, nie jest ani ten najsilniejszy, ani najinteligentniejszy. Przetrwa ten, który potrafi się zmieniać…” – Karol Darwin

#04 Inicjatywa i przedsiębiorczość

Tradycyjnie inicjatywa i przedsiębiorczość były czymś, co uczniowie wykazywali pomimo lub w uzupełnieniu do pracy szkolnej. Dla większości uczniów rozwijanie poczucia inicjatywy i umiejętności w zakresie przedsiębiorczości było raczej elementem ich zajęć pozalekcyjnych. Kładąc nacisk na testy i wiedzę krótkoterminową, większość programów nauczania nie została zaprojektowana, aby inspirować twórców i innowatorów.

Czy uczymy naszą młodzież przywództwa? Czy zachęcamy ich do podejmowania inicjatywy? Czy upoważniamy ich do rozwiązywania globalnych problemów? W swoich badaniach Wagner odkrył, że nawet w środowiskach korporacyjnych liderzy biznesu usiłują znaleźć pracowników, którzy konsekwentnie „poszukują nowych możliwości, pomysłów i strategii na rzecz poprawy i doskonalenia”.

Inicjatywa niesie za sobą zaangażowanie i celowe działanie. Przedsiębiorca to osoba, która organizuje, działa i podejmuje ryzyko realizacji określonego przedsięwzięcia biznesowego. Dotyczy to również uczniów.

Inicjatywa i przedsiębiorczość wymaga od uczniów:

• Wyznaczania właściwych celów, które są ambitne i wymagające
• Bycia elastycznym i chętnym do podejmowania ryzyka.
• Wykazania chęci rozwijania własnych umiejętności, poszerzanie własnej wiedzy i możliwości.
• Praca w kierunku wiedzy specjalistycznej, bycia ekspertem w tym co się robi oraz bycia produktywnym.
• Szukania i uzyskiwania pomocy w razie potrzeby.

„Mówię moim pracownikom: jeśli spróbujesz 5 rzeczy i sprawisz, że wszystkie 5 z nich będą właściwe, może to oznaczać, że poniosłeś porażkę. Jeśli spróbujesz 10 rzeczy i z sukcesem zrealizujesz 8 z nich – jesteś bohaterem”. – Mike Chandler, wiceprezes Cisco

#05 Efektywna komunikacja – pisemna i ustna

Mimo, że komunikacja dzięki technologii jest prostsza niż w przeszłości, według pracodawców wielu młodych ludzie ma trudności w komunikacji, zarówno w formie pisemnej, jak i ustnej. Brakuje im umiejętności werbalnych, poprawnego pisania, umiejętności prezentacji. Mają trudności z jasnością i zwięzłością wypowiedzi. Brakuje im umiejętności koncentracji i skupienia uwagi. Zdolności do skutecznego i zrozumiałego przekazania własnych myśli, wniosków i punktów widzenia.

Efektywna komunikacja to nie tylko kwestia właściwego użycia języka i gramatyki. Pod wieloma względami umiejętność jasnej komunikacji jest przedłużeniem jasnego myślenia. Czy potrafisz przekonująco przedstawić swój argument? Czy umiesz z pasją i zaangażowaniem inspirować innych? Czy potrafisz zwięźle uchwycić najważniejsze elementy tego, co chcesz powiedzieć? Czy wiesz jak promować siebie, produkt czy usługę?

Przedsiębiorca i miliarder Richard Branson powiedział kiedyś, że „Komunikacja jest najważniejszą umiejętnością, jaką może posiadać każdy lider”. Skuteczna komunikacja otwiera drogę do wielu możliwości. To umiejętność, której można się nauczyć, jednak szkoły często tego nie robią.

W procesie rekrutacji poza wykształceniem i doświadczeniem, umiejętność „formułowania swoich myśli” jest jednym z ważnych kryterium decydującym często o zatrudnieniu.

Efektywna i skuteczna komunikacja obejmuje:

• Konkretność i jasność wypowiedzi we wszystkich formach komunikacji.
• Umiejętność określenia, jaki jest cel komunikacji. Co chce się przekazać odbiorcom komunikatu.
• Dobre przemyślenie tego co próbujesz przekazać i bycie przygotowanym.
• Możliwość wyrażania siebie – “mówienia własnym głosem”.
• Przekonywanie, gdy jest to właściwe i konieczne.
• Zdolność posługiwania się odpowiednim i zrozumiałym słownictwem – bez slangów, niezrozumiałych skrótów specyficznych dla branży itp.
• Zdolność wyartykułowania pomysłów i myślenia.
• Umiejętność komunikacji jeden na jeden, ale nie tylko “on-line” z pomocą e-maili, SMSów itp.
• Prezentacja, tłumaczenie i publikowanie treści
• Tworzenie wiadomości i komunikatów
• Skuteczne korzystanie z mediów i dostępnych form przekazu itp.

“Skuteczne komunikowanie się to najważniejsza umiejętność, jaką może posiadać lider. To właśnie na niej polegaliśmy, budując sukces Virgin”. – Richard Branson

#06 Ocena i analiza informacji

Żyjemy obecnie w erze informacji. W XXI wieku dostępnych jest tak wiele informacji, że sama ilość danych może być przytłaczająca. Dlatego bardzo ważne jest, aby uczniowie wiedzieli, jak uzyskać dostęp do informacji specyficznych dla ich potrzeb i w jaki sposób je analizować.

Podczas gdy nasz dostęp do informacji dramatycznie wzrósł, pojawia się też wiele zakłóceń, szumów i dezinformacji. Podczas poruszania się w cyfrowym świecie bardzo niewielu uczniów zostało nauczonych, jak oceniać źródło, wiarygodność i wartość informacji, do których uzyskują dostęp. W dobie wielu fałszywych wiadomości, aktywny i poinformowany obywatel będzie musiał być w stanie ocenić prawdziwość informacji, które napływać będą z wielu różnych.

Oprócz tego informacje stale ewoluują, zmieniają się, ponieważ aktualizujemy naszą bazę wiedzy szybciej niż kiedykolwiek wcześniej. Fakty, które dzisiaj są istotne, jutro już mogą się całkowicie zdezaktualizować i stracić znaczenie. Ważne jest, abyć na bieżąco i potrafić je selekcjonować.

Umiejętność oceny i analizy informacji obejmuje:

• Skuteczny i efektywny dostęp do informacji
• Ocena krytyczna informacji
• Skuteczne korzystanie z informacji
• Zrozumienie zagadnień prawno-etycznych. Takich jak przetwarzanie danych osobowych, poszanowanie praw autorskich itp.

„Dostępnych jest tak wiele informacji, że jest ich prawie za dużo, a jeśli ludzie nie są przygotowani do skutecznego przetwarzania informacji, może niemal zamrozić to ich kroki i działanie”. — Mike Summers, wiceprezes w firmie Dell

#07 Ciekawość świata i wyobraźnia

Ciekawość jest potężnym motorem nowej wiedzy i innowacji. Umiejętności pielęgnowania w sobie “dziecięcej ciekawości świata” i zachwytu nad wszystkim może sprzyjać innowacji i wymyślaniu nowych lepszych rozwiązań. Potrzeba potężnej wyobraźni, aby wykreować w umyśle przełomy, a następnie wdrożyć je w życie. Z tego właśnie powodu Albert Einstein powiedział: „Wyobraźnia jest ważniejsza niż wiedza”.

Inteligencja to za mało. Ludzie, którzy nauczyli się zadawać dobre pytania potrafią także być dociekliwi. To właśnie oni idą najszybciej na przód, ponieważ są w stanie rozwiązywać najtrudniejsze problemy, w taki sposób, że zawsze ma to duże znaczenie dla wielu osób i kreuje innowację.

Konsekwentnie przekazujemy uczniom suche fakty i informacje zamiast zachęcać ich do stawiania pytań i poszukiwania odpowiedzi. Ciekawość i nieszablonowe myślenie należy traktować z takim samym znaczeniem, jaki system szkolny nadaje przedmiotom ścisłym jak matematyka czy fizyka.

Ciekawość to chęć poznawania, odkrywania i nauki.

Wyobraźnia to umiejętność twórczego radzenia sobie z rzeczywistością.

• Myślenie niestandardowe, poza schematami, generowanie pomysłów, proponowanie różnych możliwości, wariatów i opcji.
• Odkrywanie nowych sposobów, ścieżek, metod, obiektów
• Bycie oryginalnym, opracowywanie i komunikowanie nowych pomysłów.
• Projektowanie, budowanie, konstruowanie, wymyślanie, ulepszanie.
• Podejmowanie uzasadnionego ryzyka.

Nieszablonowe i niezależne myślenie może przyczynić się do odniesienia sukcesu.

“Ważne jest, by nigdy nie przestać pytać. Ciekawość nie istnieje bez przyczyny. Wystarczy więc, jeśli spróbujemy zrozumieć choć trochę tej tajemnicy każdego dnia. Nigdy nie trać świętej ciekawości. Kto nie potrafi pytać nie potrafi żyć”. – Albert Einstein

Uwagi końcowe

Istnieje wyraźny kontrast między tymi siedmioma umiejętnościami przetrwania w przyszłości a dzisiejszym celem edukacji. Zamiast uczyć uczniów odpowiadania na pytania, powinniśmy nauczyć ich zadawania pytań. Zamiast przygotowywać ich do studiów, powinniśmy przygotować ich do życia.

Oprócz kształcenia i tworzenia lepszych pracowników musimy dążyć do kreowania lepszych liderów i innowatorów. Takie postępowanie nie tylko radykalnie zmieni przyszłość edukacji i rynku pracy, ale także zmieni świat, w którym żyjemy.

Warto brać pod uwagę powyższe trendy, aby lepiej przygotować się na nadchodzącą przyszłość i zmiany jakie czekają nas, na rynku pracy w kolejnych latach. Już dziś warto przyjrzeć się swoim kompetencjom i zobaczyć, czy będą w cenie za pięć czy dziesięć lat. Rozwijać się, uczyć i doskonalić.

„Edukacja, to najpotężniejsza broń jakiej możesz użyć, żeby zmienić świat.” – Nelson Mandela

A Twoim zdaniem jakie umiejętności będą kluczowe w przyszłości? Napisz w komentarzu.