Od czasu do czasu wszyscy odkładamy ważne zadania na później. Dopada nas przypadłość o trudno brzmiącej nazwie – prokrastynacja. Kiedy Twoje zwlekanie zaczyna negatywnie wpływać na Twoje życie, nadszedł czas, aby powstrzymać złe nawyki i zacząć działać bez zbędnej zwłoki. Jak pokonać prokrastynację? Oto wskazówki, rady i sprawdzone sposoby na prokrastynację. Mogą one pomóc wszystkim prokrastynatorom powrócić na właściwe tory! Zaczynamy!
“Prokrastynacja jest złodziejem czasu” – Edward Young
Jak działa umysł prokrastynatora?
Zanim przejdziemy do sposobów, na to jak można sobie pomóc z pokonaniem odkładania spraw do zrobienia na później, przyjrzyjmy się jak funkcjonuje umysł rasowego prokrastynatora.
Jak ujął to Tim Urban, który miał swoją świetną prezentację na temat prokrastynacji na konferencji TED w umyśle mistrza prokrastynacji toczą ze sobą walkę dwie główne postacie. Pierwsza z nich to „Racjonalny decydent”. Myśli on logicznie, jest sumienny i uważa, że to idealny czas, aby popracować i wykonać zadanie. Druga postać to „Małpa natychmiastowej gratyfikacji”, która na widok pracy, mówi zdecydowane „Nie!”.
“Racjonalny decydent” potrafi wizualizować przyszłość, planować, pragnie żebyśmy robili coś wartościowego co ma sens na daną chwilę. “Małpa natychmiastowej gratyfikacji”, nie ma wiedzy na temat przeszłości, czy przyszłości. Naszą “Małpę” interesują tylko dwie rzeczy, żeby było łatwo i przyjemnie.
“Racjonalny decydent” podejmuje rozsądną decyzję, żeby wydajnie popracować, ale “Małpie” się to nie podoba, więc przejmuje dowodzenie nad mózgiem i umysłem prokrastynatora.
Kiedy to się wydarzy i “Małpa” przejmie kontrolę, nagle w naszej głowie pojawia się cała masa pomysłów co powinniśmy zrobić, zanim zajmiemy się naszym ważnym zadaniem. Podejmujemy się nie wielu, często mało istotnych zajęć, byle tylko odwlec przystąpienie do pracy.
U notorycznych prokrastynatorów konflikt między “Racjonalnym decydentem” a “Małpą natychmiastowej gratyfikacji”, z reguły wygrywa “Małpa”. Odwlekają wykonanie zadania i zajmują się zupełnie czymś innym niż to konieczne.
Co może nas uratować przed przed “Małpą natychmiastowej gratyfikacji”?
Gdy “Małpa natychmiastowej gratyfikacji” jest przy sterze rodzi się pytanie jak prokrastynator ma przejść do pracy? Na szczęście prokrastynator ma sprzymierzeńca w tej walce. A jest nim „Potwór paniki”. “Potwór paniki” przez większość czasu jest uśpiony, budzi się znienacka, gdy nagle nieubłaganie zbliża się termin ukończenia zadania. Zaczynają nam grozić poważne konsekwencje, wisi nad nami katastrofa i upokorzenie. “Potwór paniki”, to jedyna rzecz, której boi się “Małpa”.
Kiedy “Potwór Paniki” się budzi, przerażona “Małpa” ucieka na drzewo. Ster przejmuje “Racjonalny decydent”, którego zaczyna poganiać “Potwór Paniki”.
Nagle jak za dotknięciem czarodziejskiej różdżki prokrastynator, który czasem przez wiele dni czy tygodni nie był w stanie zbyt wiele zrobić, przystępuje do działania i kończy zadanie w zdumiewająco krótkim czasie. Często robi to kosztem ogromnego stresu, wyczerpania, nieprzespanych nocy itp.
Skoro system działa to po co go zmieniać?
Tak działa system prokrastynatora. Mamy “Racjonalnego decydenta”, frywolną “Małpę natychmiastowej gratyfikacji” i strażnika w postaci “Potwora paniki”. System ten jest niezbyt wyszukany, ale na swój sposób skuteczny. Wydaje się więc, że skoro prokrastynatorowi z reguły udaje się osiągnąć cel i wykonać odkładane ciągle na potem zadanie, to nie ma powodu do zmiany tego systemu. Jest jednak małe ale.
Ten system sprawdza się głównie w sytuacji, gdy zadanie ma określony termin, którego trzeba dotrzymać. Gdy jest termin, który się zbliża, włącza się do akcji “Potwór paniki”, “Małpa” ucieka, “Racjonalny decydent” przejmuje dowodzenie i kosztem wytężonego wysiłku, w krótkim czasie zadanie jakimś cudem jest kończone.
Jednak, gdy dana czynność czy zadanie nie ma z góry określonego terminu, jak np. rozwój osobisty, dbanie o swoje zdrowie, ćwiczenia fizyczne, praca nad związkiem i relacjami itp., pojawia się problem. Jeśli dla prokrastynatora jedynym mechanizmem zrobienia czegoś ważnego jest “Potwór Paniki”, to w sytuacjach gdy zadanie jest bez terminu “Potwór Paniki” się nie pokazuje. Nie ma po co się budzić, więc efekty prokrastynacji, której nic nie ogranicza i nie może powstrzymać nie mają końca.
Długofalowe odkładanie na później dużo mniej widać i słychać niż przyjemniejsze, krótkofalowe, oparte na dacie ostatecznej. I w ten oto sposób nasze życie przepływa, odkładamy istotne sprawy na później i tracimy bezcenny czas.
Jak pokonać prokrastynację?
Nie ma jednego uniwersalnego magicznego sposobu na to, aby pokonać odwlekanie i prokrastynację. U każdego z nas, których dopada prokrastynacja sprawdza się coś innego. Istnieje jednak co najmniej kilka sposobów na to jak można pomóc sobie w walce z prokrastynacją.
#1 Wyznaczaj sobie realistyczne cele
Walka z prokrastynacją zaczyna się od wyznaczania celów. Weź notatnik i długopis i zapisz cele, które chcesz osiągnąć. Podziel je na cele dzienne, tygodniowe, miesięczne, abyś mógł łatwo zobaczyć, co chcesz osiągnąć.
Pamiętaj, że istotnym czynnikiem wyznaczania osobistych celów jest to, aby te cele były ambitne, ale mimo wszystko realistyczne. Zacznij od mniejszych celów, które są adekwatne do czasu, który możesz poświęcić, poziomu Twoich aktualnych umiejętności, zasobów i narzędzi, które posiadasz. Ustalanie realistycznych celów zapobiega zniechęceniu, które zwykle prowadzi do zwlekania. Daj sobie szansę, aby krok po kroku, osiągnąć swoje cele. Dzięki systematyczności i wytrwałemu działaniu uzyskasz to czego pragniesz i potrzebujesz.
Niektórzy powiedzą, że trzeba mieć wielkie marzenia i wielkie cele. Jest w tym dużo prawdy, ale aby dojść do zbudowania czegoś na kształt katedry Notre-Dame, trzeba było zacząć od fundamentów, a każda kolejna cegła przybliżała do niesamowitego efektu, który obecnie możemy podziwiać. Cel musi być realny na tyle by nas nie zniechęcał i na tyle ambitny by dawał nam energię i motywację do działania.
Wyznaczaj SMARTne cele
Skorzystaj ze sprawdzonej metody określania celów czyli SMART. Twój zapisany cel powinien być:
- „S” specyficzny (dobrze opisany, co chcesz konkretnie osiągnąć),
- „M” mierzalny (skąd będę wiedział, że go osiągnąłem, jak to zmierzę),
- „A” ambitny (powinien mieć jakąś wartość i nie być zbyt prosty do uzyskania),
- „R” realny (nie porywamy się z przysłowiową „motyką na Słońce”, cel powinien być w zasięgu naszych możliwości),
- „T” określony w czasie (do kiedy, w jakim terminie ten cel będzie osiągnięty).
Szczególnie istotne w przypadku prokrastynatorów jest określanie konkretnych terminów i punktów kontrolnych. Jeśli zadanie nie ma terminu, będzie odkładane na “wieczne nigdy”.
Sprawdź: 12 kroków do wyznaczenia i osiągnięcia dowolnego celu
#2 Określ co Cię rozprasza
Spójrz na swoje środowisko. Rozejrzyj się wokół swojego stanowiska pracy. Co Cię rozprasza? Zapamiętaj sobie, co odciąga Twoją uwagę od pracy. Czy to Twój smartfon? Media społecznościowe? Inne osoby, które Cię zagadują? Hałas i głośne otoczenie? Co nie pozwala Ci się skoncentrować na tym co robisz?
Bez względu na źródło zakłóceń, postaraj się je wyeliminować lub jakoś ograniczyć, przynajmniej do czasu zakończenia pracy. Spowoduje to oczyszczenie przestrzeni, dzięki czemu będziesz mógł lepiej skupić się na ważnych zadaniach, które są przed Tobą do zrobienia.
#3 Zidentyfikuj gdzie marnujesz czas
Wiele osób stara się śledzić na co wydaje pieniądze, jednak podobnego nawyku nie ma jeśli chodzi o śledzenie swojego czasu. Czas to nasz najważniejszy, nieodnawialny zasób, którym trzeba mądrze gospodarować.
Poświęć kilka dni na audyt swojego czasu. Zapisuj wszystko, co robisz w ciągu dnia i ile czasu Ci to zajmuje. Zacznij od momentu, kiedy się budzisz i skończ, na tym, że kładziesz się spać. Pamiętaj, aby zapisywać nawet codzienne rutynowe zadania, takie jak branie prysznica czy jazda do pracy albo na uczelnie.
Po kilku dniach będziesz mógł zobaczyć, jak spędzasz większość swojego czasu. Dzięki temu możesz też łatwo sprawdzić, czy i ile czasu marnujesz. Gdy zobaczysz to na konkretnych liczbach, będziesz miał dowód przed sobą.
Umożliwi Ci to wprowadzić poprawki, które pozwolą Ci stać się bardziej produktywnym. Będziesz też mógł zobaczyć, jak Twoje odwlekanie wpływa na Twoje życie. Tylko wtedy będziesz w stanie dokonać pozytywnych zmian w swoim codziennym życiu, które pozwolą powstrzymać prokrastynację.
Sprawdź: 10 typów czasu – jak zapanować nad czasem i być panem swojego życia
#4 Korzystaj z aplikacji zwiększających produktywność
W dzisiejszych czasach prawie wszyscy mają smartfona. Dla wielu jest to wierny towarzysz, z którym rzadko się rozstajemy. Na szczęście dla prokrastynatorów jest wiele gotowych do użycia aplikacji mobilnych. Mogą one pomóc zwiększyć Twoją produktywność i ułatwią walkę z odwlekaniem.
Ponieważ te aplikacje można zabrać ze sobą gdziekolwiek jesteś, będziesz mieć zawszę pod ręką listę rzeczy do zrobienia. Będziesz dostawał na bieżąco przypomnienia czym i kiedy powinieneś się zająć. Wystarczy zainstalować daną aplikację i jej używać!
Wybór aplikacji w Google Play czy App Store jest bardzo duży i w zasadzie każdy może znaleźć coś dla siebie. Nawet prosty kalendarz od Google i poczta na Gmailu dobrze i mądrze używane mogą pomóc Ci pokonać odwlekanie i poprawić Twoją efektywność.
#5 Podziel swoje zadania na mniejsze
Jedna z najprostszych metod to podzielenie swojego projektu czy dużego zadania na mniejsze kawałki pracy do wykonania. Każdego dnia pracujesz nad fragmentem i posuwasz się z pracą do przodu, aż w końcu ukończysz całość. Dla przykładu piszesz pracę magisterką i każdego dnia przyjmujesz, że napiszesz jeden rozdział lub określoną ilość stron.
Zmniejsza to ryzyko i pozwala też utrzymać pozytywny przepływ w pracy. Oprócz tego, gdy skreślasz jako wykonane składowe zadania na liście rzeczy do zrobienia, pojawia się dodatkowa motywacja. Kolejne sukcesy zachęcają do dalszej pracy. Idąc krok po kroku do przodu w kierunku ukończenia całego dużego zadania, pozostajesz zmotywowany, aby zając się następnym, gdy ukończysz z powodzeniem poprzednie.
#6 Najpierw wykonuj najważniejsze zadania
To podejście zaleca Brian Tracy słynny mówca motywacyjny, trener i coach rozwoju osobistego. Gdy identyfikujesz zadania, które musisz wykonać w danym dniu czy tygodniu, rozpoznaj te, które są największe i najbardziej czasochłonne. Określ priorytety zadań i poukładaj je w kolejności według ich ważności.
Najważniejszym zadaniem zajmij się pierwszej kolejności. Umożliwi to wykonanie zadania bez marnowania czasu i energii na mniejsze, przyziemne zadania, o małej wadze, podczas gdy to duże i ważne będzie ciągle wisiało Ci nad głową. Jeśli potrzebujesz więcej wskazówek jak to zrobić sprawdź: Metoda ABCDE – jak ustalać priorytety aby lepiej zarządzać czasem
#7 Popraw swój styl życia
Przeanalizowanie uczciwie swojego stylu życia ma zasadnicze znaczenie dla zapobiegania zwlekaniu. Pomyśl o kluczowych aspektach swojego stylu życia, takich jak ćwiczenia, dieta czy odpoczynek. Dokonuj pozytywnych zmian, aby mieć więcej energii do życia i być bardziej produktywnym. Jeżeli nasz tryb życia, wysysa z nas z siły, negatywnie wpływa na nasz stan fizyczny i emocjonalny, nie będzie w nas motywacji i chęci do działania. Trzy istotne kwestie, o których warto pamiętać to:
- Zdrowa dieta. Staraj się poprawić swoją dietę, dodając zdrowsze produkty i eliminując te niezdrowe.
- Regularne ćwiczenia. Ruch to życie. Aktywność fizyczna poprawia nastrój i poziom energii.
- Sen. Odpoczynek i regeneracja są niezwykle istotne, aby mieć energię do wytężonej pracy. Pamiętaj, aby dobrze się wysypiać każdego dnia.
Sprawdź: 21 sposobów jak mieć więcej energii do życia i działania
#8 Obiecaj sobie nagrodę
Określ nagrodę za Twoje sukcesy i ukończenie zadania. Powinno to być coś co ma dla Ciebie znacznie. Kup sobie coś co od dawna chciałeś mieć. Idź na dobrą kolację z bliską Ci osobą. Zjedz ten kawałek tortu, który wygląda tak smakowicie. Cokolwiek wybierzesz niech będzie to nagroda za Twój dotychczasowy wysiłek. Jeśli to zrobisz, nie tylko łatwiej będzie Ci osiągnąć cel, ale także będziesz cieszyć się drogą, którą podążasz w jego kierunku. Perspektywa nagrody to motywator, aby przystąpić do działania.
#9 Po prostu zacznij
To jedna z najbardziej oczywistych i wbrew pozorom skutecznych metod na pokonanie prokrastynacji. Jeśli chcesz coś osiągnąć, zrealizować, uzyskać z tego tytuły jakąś korzyść czy uniknąć nieprzyjemności, po prostu musisz zacząć. Po prostu to zrób! Just do it!
Wielu naukowców, którzy prowadziło badania na temat odwlekania i prokrastynacji zgodnie twierdzą, że rozpoczęcie zadania jest jedną z najtrudniejszych czynności dla prokrastynatora. Czasem zwlekamy zastanawiając się od czego zacząć. Aby ułatwić sobie start zacznij od wykonania prostszej części zdania, które masz zrobić. Gdy już wreszcie rozpoczniesz jest duża szansa, że wpadniesz w odpowiedni rytm pracy, zaczniesz płynąć z prądem i zanim się obejrzysz będziesz miał kompletne zadanie. Najstraszniejsza jest zawsze chwila przed początkiem. Potem może być już tylko lepiej.
“Najważniejszy w każdym działaniu jest początek”. – Platon
Uwagi końcowe
Wszyscy w mniejszym lub większym stopniu jesteśmy prokrastynatorami. Musimy się zastanowić, co tak naprawdę odkładamy na później, bo wszyscy coś w życiu odwlekamy. Musimy pamiętać o istnieniu “Małpy natychmiastowej gratyfikacji”, która może przejąć nad nami kontrolę.
Jeśli chcesz zmienić swoje życie na lepsze i zatrzymać swoje zwlekanie, skorzystaj z powyższych wskazówek, aby uzyskać większą kontrolę nad swoim życiem. Zrozum, że przełamywanie złych nawyków wymaga czasu i daj więc sobie czas na walkę z prokrastynacją. Po prostu weź którąś z rad i zacznij już teraz ją wdrażać!
Czas nieubłaganie płynie i to od nas zależy co z nim zrobimy. Zamiast odkładać, zwlekać i prokrastynować musimy zacząć działać już dziś!
“Czas jest wszystkim, co masz… i pewnego dnia może się okazać, że masz go mniej niż sądzisz”. – Randy Pausch
A Ty jakie masz sposoby na przekładanie spraw na potem i prokrastynację? Napisz w komentarzu.
